به گزارش شبکه خبری هزاره سوم روزنامه وطن امروز نوشت:
«تک‌فرزندی!» این یک هشدار است. بویژه اگر بدانیم در حال حاضر یک سوم خانواده‌های ایرانی تک‌فرزند هستند یا فرزند ندارند. حال اگر نگاهی هم به نرخ رشد جمعیت در کشور داشته باشیم متوجه می‌شویم با ادامه این روند، تقریبا تا ۲۰ سال بعد جمعیت ایران نه‌تنها افزایش نمی‌یابد بلکه از میزان آن کاسته می‌شود!
جمعیت جوان ایران که یک‌سوم کل جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد در حال ورود به دوره میانسالی است. در سال‌های اخیر نگرانی‌ها از تبعات پیر شدن جمعیت کشور، اتخاذ سیاست‌های افزایش نرخ باروری را در پی داشته است. این سیاست‌ها اما در حالی است که ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده وسایل پیشگیری از بارداری در منطقه است! و این ابهام و سوال اساسی مطرح می‌شود که آیا می‌توان بزرگ‌ترین تولیدکننده وسایل پیشگیری از بارداری خاورمیانه بود و همزمان به اجرای برنامه‌های افزایش نرخ باروری و تشویق مردم به فرزندآوری پرداخت؟
در این باره حجت‌الاسلام والمسلمین حسن ناصری‌پور، دبیرکل انجمن مطالعات خانواده در ایران به «وطن امروز» می‌گوید: موضوع جمعیت در کشور ما در ۲ برهه زمانی قابل بحث و بررسی است؛ اوایل دهه ۷۰ و ابتدای دهه ۹۰. اواخر دهه ۶۰ به خاطر تشویق مردم به فرزندآوری با رشد قابل توجه جمعیت مواجه شدیم. بنابراین در دهه ۷۰ ساختار جمعیت کشور «نوجوان» بود؛ طوری که سالمندان ۳ تا ۵ درصد و جوانان ۴۰ تا ۴۵ درصد کل جمعیت را تشکیل می‌دادند. مطابق آمار موجود از دهه ۶۰، هر خانواده ایرانی به طور میانگین دارای ۷/۳ فرزند بوده و برخی کارشناسان حتی معتقدند ۵ فرزند در هر خانواده وجود داشته است. وی ادامه می‌دهد: هر چه از دهه ۶۰ فاصله می‌گرفتیم با چند مساله مهم جمعیتی مواجه می‌شدیم. کاهش تدریجی میزان موالید در یک دوره بلندمدت، کاهش میزان مرگ و میر در دوران سالخوردگی، افزایش متوسط طول عمر و مهاجرت بخشی از نیروی کار جوان جامعه به نیروی کار میانسال و سالخورده از جمله این مسائل بوده است. روند سالخوردگی در دنیا نیز تقریبا شبیه به ایران است. جمعیت جهان در سال ۲۰۰۶، حدود ۵۵/۶ میلیارد نفر با رشد سالانه ۲/۱ درصد بود و جمعیت کنونی کره زمین حاصل افزایش سالانه فقط ۷۷ میلیون نفری است. پیش‌بینی سازمان ملل این است که با کاهش نرخ باروری از یکسو و کاهش میزان مرگ و میر از سوی دیگر، جمعیت سالخورده جهان در سال ۲۰۵۰ به ۲ برابر افزایش یابد. به طور مثال حدود ۴ درصد از جمعیت آفریقا بیش از ۶۵ سال سن دارند که این رقم در آینده نزدیک به ۹/۶ درصد خواهد رسید. در ژاپن نیز جمعیت ۲/۱۷ درصدی سالمند، تا ۱۵ سال آینده به ۴/۳۶ درصد افزایش می‌یابد.
دبیرکل انجمن مطالعات خانواده در ایران با ابراز نگرانی از برخی برنامه‌های کنترل جمعیت در کشور اظهار می‌دارد: بررسی روند جمعیت در کشور ایران از سال ۱۳۷۰ تا ۱۴۳۰ (یعنی در یک دوره ۶۰ساله) نشان می‌دهد هرم سنی جمعیت کشورمان در دهه ۷۰ ساختار بسیار جوانی را تجربه کرده است به طوری که جمعیت زیر ۱۵ سال، تحت تاثیر باروری بالا در دهه ۶۰، بیش از ۴۴ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌داد، در حالی که جمعیت بالای ۶۵ سال فقط ۳/۳ درصد جمعیت کشور بود. به عبارت دیگر حرکت موج جمعیتی دهه ۶۰ به سمت گروه‌های سنی بالاتر از یک سو و پایین آمدن محسوس نرخ باروری با اعمال سیاست‌های جمعیتی در ۱۵ سال گذشته از سوی دیگر، موجب کاهش جمعیت زیر ۱۵ سال از ۴۴ درصد به ۲۴ درصد شد. در همین دهه جمعیت سالخورده کشور به ۲/۵ درصد افزایش یافت و میانگین سنی جامعه از ۲۱ سال به ۲۹ سال رسید یعنی جمعیت جوان تبدیل به میانسال شد. به گفته وی، بررسی این روند و تحلیل هرم سنی، ما را به این نتیجه می‌رساند که با شرایط ناگواری مواجه هستیم و اگر برنامه‌ریزی کارشناسی نداشته باشیم، شرایط غیرقابل جبرانی را تجربه خواهیم کرد. شرایط سنی جمعیت کشور را می‌توان به طور خلاصه اینگونه بیان کرد که «جمعیت ایران رو به سالخورده‌تر شدن پیش می‌رود» و این اتفاق ناگوار برای نخستین بار در تاریخ کشور رخ می‌دهد. چنانچه بهبودی در شرایط جمعیتی کشور ایجاد نشود، تعداد افراد ۶۵ سال به بالای کشور تا ۲ دهه آینده نسبت به جمعیت کمتر از ۱۵ سال تفاوت فاحش می‌یابد.
تقدیر از ظرفیت بالای ایران برای تنظیم خانواده!
نگرانی‌ها از عدم تاثیر سیاست‌های افزایش نرخ باروری، زمانی عمیق‌تر می‌شود که بدانیم کشور ایران در میان تمام کشورهای منطقه، رتبه نخست تولید و واردات وسایل پیشگیری از بارداری را دارد.
۱۹ آبان‌ماه ۱۳۸۶ بود که محمد عبدالاحد، نماینده وقت صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در تهران به ایسنا گفت: ایران ظرفیت بالایی در تولید و حتی صادرات وسایل پیشگیری از بارداری و تنظیم خانواده دارد و می‌تواند به‌عنوان الگوی منطقه خاورمیانه در تنظیم خانواده، نیاز منطقه را تامین کند. در حال حاضر پوشش قابل توجه زنان از طریق شبکه‌های بهداشتی و دسترسی راحت به این شبکه‌ها به حدود ۹۵درصد رسیده است. در همین حال روش‌های مختلف تنظیم خانواده برای مردان و زنان در ایران وجود دارد و آنها می‌توانند از روش‌های هورمونی، قرص‌ها، آیودی و روش‌های دائم در مردان و زنان و نیز روش‌های سنتی استفاده کنند.
تعریف و تمجید نماینده وقت صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در تهران شاید در آن زمان خشنودی برخی مدیران کشور را به همراه داشت اما اکنون که کارشناسان به پشت پرده برخی تحرکات داخلی و خارجی در ۲ دهه اخیر پی برده‌اند، بعید به نظر می‌رسد رتبه نخست ایران در تولید وسایل پیشگیری از بارداری جایی برای افتخار داشته باشد.
رتبه ایران قابل افتخار نیست
در همین باره دکتر احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی اعتقاد دارد: اگر می‌خواهیم مردم را به فرزندآوری تشویق کنیم، نباید بزرگ‌ترین تولیدکننده وسایل پیشگیری از بارداری باشیم. اینها با هم تضاد دارد و به نظر من این رتبه ایران، قابل افتخار نیست.
وی تصریح می‌کند: البته مهم است که با چه هدف و نیتی، به تولید وسایل پیشگیری از بارداری روی آورده‌ایم. اگر در سیاست‌ها، برنامه‌ها و عملکردمان صادق باشیم جای نگرانی نیست اما زمانی نگران می‌شویم که بین رفتار و گفتار مسؤولان مغایرت وجود داشته باشد.
از سوی دیگر بررسی اقدامات کشورهای غربی در اعمال تحریم‌ها علیه ایران نشان می‌دهد آنها به صورت کاملا حساب‌شده هیچ تحریمی درباره وسایل پیشگیری از بارداری وضع نکردند و جالب است شرایط و زمینه مناسبی برای تولید و واردات این محصولات به ایران فراهم ساختند؛ به طوری که فعالان ایرانی در این حوزه نه‌تنها مشکلی نداشته و ندارند بلکه در سال‌های اخیر از وضعیت موجود بسیار راضی بوده‌اند.
برخی مصاحبه‌ها و مستندات رسانه‌ای نشان می‌دهد کشورهای غربی به‌رغم تمام تلاش خود برای اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران، به خوبی واقف بوده‌اند که به منظور پیشبرد اهداف بلندمدت خود در حوزه جمعیتی ایران، نباید مانع دسترسی ایران به تجهیزات و علم مورد نیاز در تولید وسایل پیشگیری از بارداری شوند. در میان این کشورها نقش فرانسه، آلمان، انگلستان و ایتالیا بسیار مشهود است، چرا که به رغم وجود برخی تحریم‌ها، مهم‌ترین مواد مورد نیاز برای ساخت وسایل پیشگیری از بارداری، از انگلستان وارد ایران می‌شود و کشورهایی همچون ایتالیا و آلمان نیز با ارائه گواهینامه‌ها و مدارک بین‌المللی به ایرانی‌ها ما را تشویق می‌کنند بیش از پیش در این مسیر گام برداریم و به پیر شدن جمعیت کشور کمک کنیم!
از انگلستان وارد می‌کنیم!
«الف ـ ح» مدیرعامل شرکت «هم» (تولیدکننده یک برند از وسایل پیشگیری از بارداری در ایران) ۳۱ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۲ در مصاحبه‌ای ضمن تایید تلویحی همکاری برخی کشورهای اروپایی برای فعالیت در این حوزه، اظهار داشته بود: جزو نادر کمپانی‌های خاورمیانه هستیم که صفر تا صد تولیدات، دانش فنی، ماشین‌آلات، مواد اولیه، آزمایشگاه و دستگاه‌های بخش کنترل کیفیت، آلمانی است... ماشین‌آلات کارخانه ما از پایه از کشور آلمان وارد شده است. استانداردهای مدونی وجود دارد که ما ملزم به اجرای آن هستیم. گواهینامه‌های متعددی را در همین خصوص از کشور ایتالیا اخذ کرده‌ایم... پایه مواد مصرفی برای این وسیله پیشگیری، لاتکس است. منتها ادتیوها (افزودنی‌ها)یی وجود دارد که به ۲۲ قلم می‌رسد. این افزودنی‌ها اروپایی است... لاتکس را از انگلستان وارد می‌کنیم... افزودنی‌ها را از آلمان و فرانسه خریداری می‌کنیم...
نکته قابل توجه مصاحبه این است که مدیرعامل این شرکت در پاسخ به اینکه «موضوعات اخیری که در خصوص بحث تنظیم خانواده (افزایش فرزندآوری) مطرح شد در فروش شما نقش داشت؟» گفته بود: بی‌تاثیر نبود. ما را به دست‌انداز انداخت!
از دیگر سو، دکتر آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی معتقد است: خارجی‌ها همیشه برای ما و جمعیت‌مان برنامه داشته‌اند. یقین دارم دنیای استکبار و غربی‌ها برای ملت ایران خیر و مصلحت نمی‌خواهند. آنها شرایطی را فراهم کردند تا تولیدات وسایل پیشگیری از بارداری در کشور ما افزایش یابد و البته متنوع شود. خوشبین بودن برخی افراد در داخل کشور به خیرخواهی غربی‌ها یا از روی حماقت است یا از روی ناآگاهی. ما باید بدانیم که غربی‌ها برای ۵۰ سال آینده جمعیت ما نیز برنامه‌ریزی کرده‌اند. بنابراین نباید خواسته یا ناخواسته در راستای برنامه‌ریزی‌های آنان حرکت کنیم. گاهی اوقات حتی مجامع تخصصی بین‌المللی با ادبیات شیک درباره ما سخن می‌گویند اما معمولا در ورای اظهارات و اهداف آنها نتیجه مثبت و سودمندی برای ما وجود نداشته است.
کمک مالی غربی‌ها به ایران در ازای کاهش جمعیت!
از جمله حمایت‌های غربی‌ها از کاهش جمعیت ایران می‌توان به شرط‌گذاری آنها برای مساعدت مالی به ایران اشاره کرد. سال ۷۲ طرحی با موضوع کنترل جمعیت در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. در همان زمان به خاطر تلاش ایران در کاهش نرخ رشد جمعیت و رتبه نخست ایران در این حوزه در میان کشورهای اسلامی، نهادهای بین‌المللی، کشورمان را به عنوان پایگاه آموزش کاهش جمعیت در منطقه برگزیدند و صندوق جمعیت سازمان ملل ۴ میلیون دلار به دولت ایران و ۱۰ میلیون دلار به سازمان‌های فعال دولتی و غیردولتی در این زمینه پرداخت کرد. از همان زمان تلاش برای واردات چشمگیر وسایل پیشگیری از بارداری به ایران آغاز شد و ارائه تسهیلات مالی و فنی به فعالان این حوزه در دستور کار کشورهای خارجی قرار گرفت.
حتی برژینسکی، مشاور اسبق امنیت ملی آمریکا در سال ۸۸ گزینه حمله نظامی به ایران را فاقد کارآیی لازم برشمرد و ادعا کرد روند کنونی کاهش جمعیت در ایران راه‌حل مناسبی برای مقابله با این کشور خواهد بود. فرشته روح‌افزا، عضو شورای فرهنگی- اجتماعی زنان نیز چندی قبل در مصاحبه‌ای گفته است: کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا برای ایجاد تعادل جمعیتی به نفع خود و به‌عنوان یکی از سیاست‌های استراتژیک در دکترین دفاع ملی و سیاست خارجی به کاهش رشد جمعیت در جهان سوم بویژه کشورهای اسلامی پرداختند. عمده فعالیت‌های کنترلی آمریکا بر این کشورها از طریق صندوق بین‌المللی پول و آژانس‌های سازمان ملل از جمله یونیسف، صندوق جمعیت، سازمان بهداشت و سازمان کشاورزی (فائو) صورت می‌گیرد. طبق سند منتشر شده از سوی پنتاگون، برنامه‌هایی که همه آژانس‌های سازمان ملل در سطح جهان در کشورهای دیگر اجرا می‌کنند به عنوان عملیات دفاعی و نظامی ارتش آمریکا محسوب می‌شود که براساس آن قانون تنظیم خانواده در ایران نیز در سال ۱۳۷۲ تصویب و اجرا شده است.
وی می‌افزاید: هدف اصلی این قانون کاهش میزان باروری کلی زنان ایران از ۴/۶ به ۴ فرزند تا سال ۹۰ و کاهش نرخ رشد طبیعی جمعیت از ۲/۳ به ۹/۲درصد تا پایان برنامه اول سال ۷۲ و کاهش نرخ رشد جمعیت از ۹/۲ به ۳/۲ درصد تا سال ۹۰ بوده است. نکته قابل تامل این است که ایران در سال ۷۱ قبل از تصویب قانون تنظیم خانواده (۷۲) به هدف اصلی این قانون یعنی کاهش جمعیت رسیده بود. شهید مطهری نیز نسبت به اجرای طرح کنترل موالید انتقاد می‌کند و می‌گوید توجه داشته باشید که مساله ازدیاد نفوس که اسمش را می‌گذارند «بمب جمعیت» و آنقدر هم گفته‌اند که یک حس تنفر از بچه در مردم ایجاد کرده‌اند، در کشور ما صادق نیست یعنی کشورهای اسلامی هنوز به حدنصاب جمعیت نرسیده‌اند و این یک نیرنگ استعماری است. همچنین تصویب برنامه تنظیم خانواده در سال ۶۸ در دولت برای کاهش فرزندآوری، منجر به اختصاص وام ۱۵۰ میلیون دلاری صندوق جمعیت ملل متحد به ایران شد و برای عدم حساسیت مردم استفاده از عنوان کلی بهداشت باروری را جایگزین عبارت تنظیم خانواده کردند. همه این عوامل باعث روند رو به کاهش غیرمنتظره جمعیت در کشور شد که با اعلام خطر جمعیت‌شناسان مواجه شد.
مخالفان افزایش جمعیت در بازار «پیشگیری» سهم دارند!
افزایش نرخ باروری در ایران و مقابله با پیری جمعیت، مخالفان سرسختی دارد. برخی از این مخالفان سعی می‌کنند نگاه کارشناسی خود را بیان کنند اما از سوی دیگر، عده‌ای از آنها در بازار تولید و واردات وسایل پیشگیری از بارداری دارای سهم و منفعت اقتصادی هستند و به بهانه‌های مختلف همچون در تعارض بودن افزایش نرخ باروری با حقوق خصوصی افراد، به انتقاد از آن می‌پردازند.
در همین باره می‌توان به گروه و شرکتی اشاره کرد که بزرگ‌ترین توزیع‌کننده وسایل پیشگیری در ایران است. اعضای این شرکت از شهر مشخصی هستند و اتفاقا این شهر زادگاه برخی مدیران ارشد اسبق و کنونی در حوزه اجرایی است که مخالف اجرای برنامه‌های افزایش نرخ باروری هستند.
جای تامل دارد که منافع اقتصادی برخی افراد باعث می‌شود آنها توجهی به انتقال جمعیت کشور از جوان به میانسال نداشته باشند. گویا سود و منفعت کوتاه‌مدت آنها آنقدر مهم است که آینده یک ملت را نادیده می‌گیرند. قطعا اجرای صحیح برنامه‌های افزایش نرخ باروری در کشور می‌تواند تاثیراتی در بازار فروش وسایل پیشگیری از بارداری داشته باشد و هرچقدر نرخ باروری بیشتر شود، سود و منفعت اقتصادی حاصل از فروش این وسایل نیز کاهش می‌یابد.
* فرزاد فریدونی