پزشک خانواده طرحی بود که به عنوان تحولی نو در نظام سلامت شناخته می‌شد. از آن جمله طرح‌هایی که کارشناسان آن را لازمه تحول در وضعیت درمانی کشور می‌دانستند.
طرح پزشک خانواده با این هدف که خدمات باید جامعیت داشته باشد یعنی از واکسن تا روش زندگی و پزشک متخصص باید به صورت یکپارچه و در قالب پزشک خانواده انجام شود یکی از مهم‌ترین اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بخش بهداشت و درمان و حوزه سلامت کشور ما محسوب می‌شد و بر همین اساس در قانون بودجه سال ۸۴، سازمان بیمه خدمات درمانی موظف شد تا با صدور دفترچه بیمه خدمات درمانی برای کلیه ساکنان روستاها و مناطق شهری زیر بیست هزار نفر امکان بهره‌مندی از خدمات سلامت را در قالب برنامه نظام ارجاع و پزشک خانواده فراهم آورد.
در همین راستا و در اواخر سال ۱۳۸۹ نیز “قانون برنامه پنجم توسعه” به تصویب رسید و وزارت بهداشت مکلف شد تا پایان برنامه پنجم توسعه، تمام شهرهای کشور را تحت پوشش پزشک خانواده قرار دهد. همچنین مقرر شده بود در سال ۱۳۹۰ به عنوان سال آغازین برنامه پنجم توسعه تمام شهرهای زیر یکصد هزار نفر تحت پوشش برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع قرار گیرند.
طرح و برنامه‌ای که اجرای آن در دولت دهم به دلیل مهیا نبودن زیرساختهای لازم آنطور که شایسته بود به جلو برده نشد و در همین میان و با تمام شدن زمان کاری دولت دهم وظیفه اجرای یکی از بزرگترین طرح‌های نظام سلامت به دولت یازدهم سپرده شد.
کارشناسان بهداشتی همزمان با حضور دولت یازدهم در مسند کار با برشمردن مشکلات موجود بر سر راه پزشک خانواده در حالی خواستار رفع این مشکلات شدند که اینک دولت یازدهم به بهانه مشکلات مالی مایل است اجرای این طرح را از دستور برنامه‌های اجرایی خود خارج کند.
در همین راستا نگاهی به آرشیو اخبار نشان می‌دهد آبان ماه امسال بود که وزیر تازه به منصب رسیده بهداشت اعلام کرد: بودجه پزشک خانواده ۲۰۰۰ میلیارد تومان بوده است که تنها دو درصد این اعتبار تامین شده است و ادامه این طرح با توجه به بودجه موجود انجام خواهد شد.
حسن هاشمی در آن زمان با بیان اینکه سرعت در اجرای طرح پزشک خانواده باعث به وجود آمده برخی ناکامی‌ها و اشکالات در اجرای این طرح شد، گفت: به هر حال فرصت اجرای قانون پزشک خانواده برای مردم بسیار کمک‌کننده است و این امکان نباید از مردم گرفته شود.
قاضی‌زاده هاشمی با اشاره به اینکه اصلاحیه بودجه سال جدید تصویب شده و در این اصلاحیه ۱۰ درصد از اعتبارات پزشک خانواده کاهش یافته است، گفت: امیدوارم در بودجه سال ۹۳ مجلس و حوزه اقتصادی تلاش کنند، طبق خواسته مسئولین، سلامت را در اولویت خود قرار دهند تا با استفاده از منبع هدفمندی یارانه‌ها، سلامت مردم تامین شود.
همانطور که سخنان آن روز وزیر بهداشت نشان‌دهنده این واقعیت بود که ادامه کار این طرح منوط به بحث‌های بودجه‌ای است در حالی روزهای آخر سال را طی می‌کنیم که بودجه وزارتخانه‌ها در سال ۹۳ مشخص شده و نامطلوب و پائین بودن این رقم برای وزارتخانه بهداشت و درمان سبب گشته تا آقای وزیر به یک پایان تلخ برای برنامه‌ای مدون و طرح‌ریزی شده بیندیشد.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیروز در یک روز سرد بهمن ماهی گفت: طرح پزشک خانواده که در دولت قبل آغاز شد، اجرای چندان مطلوبی نداشت و شکست خورده است.
هاشمی گفت: برای اجرای طرح پزشک خانواده در استان‌های مختلف کشور، زیرساختهای مورد نیاز مهیا نشده بود و از این رو می‌توان گفت که این طرح با شکست مواجه شده است.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ادامه داد: ادامه و گسترش طرح پزشک خانواده به صلاح مردم نیست و از این رو این طرح متوقف شده است. هاشمی اضافه کرد: طرح پزشک خانواده با فعالیت‌های متعددی که در راستای اجرای آن پیش‌بینی شده بود را می‌توان در واقع از دست دادن منابع کشور دانست و از این رو این پروژه ادامه نمی‌یابد.
هاشمی افزود: برای اجرای طرح پزشک خانواده، خود پزشکان آمادگی لازم را نداشتند و مردم نیز مهیای اجرای چنین طرحی نبودند.
وی تصریح کرد: با در نظر داشتن همه این موارد طرح پزشک خانواده بدون اینکه اعلام عمومی شود، شکست خورده بوده و موفقیت‌آمیز نبود.
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنین با بیان اینکه فعالیت‌های متعددی برای ارتقاء سلامت مردم در سراسر کشور در دست اجراست، اظهار کرد: طرح پزشک خانواده یکی از این طرح‌ها بود که البته ناقص اجرا شد و به همین خاطر باید پس از آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی مشکلات در این راستا گام برداشت.
اما این در حالی است که کارشناسان بهداشتی معتقدند طرح پزشک خانواده از آن جمله طرح‌های خوب دولت گذشته است که دولت یازدهم باید اجرای آن را پیگیری کند.
این کارشناسان طرح پزشک خانواده را طرح خوبی بر می‌شمارند از آن جهت که برنامه پزشک خانواده یک برنامه مقطعی و منفک از سایر برنامه‌ها نیست. برنامه پزشک خانواده یکی از استراتژی‌های اصلاح نظام سلامت است که با استفاده از اهرم‌های کنترل نظام سلامت شامل تامین، نظام پرداخت، سازمان‌دهی وضع مقررات و … در نظر دارد این مهم را انجام دهد. بر این اساس پزشک خانواده و نظام ارجاع برنامه عمیقی است که کاملا به سایر برنامه‌های سلامت کشور متصل است. در واقع پزشک خانواده یک فلسفه است و تنها یک آدم نیست یک نگرش نوین در ارائه خدمات است که باید ویژگی‌های آن شناخته شود. به همین دلیل به عنوان بزرگترین اصلاح اقتصادی اجتماعی در حوزه سلامت کشور باید در نظر گرفته شود.
حرف آخر این گزارش هم در حالی زده می‌شود که به نظر می‌رسد دولت محترم یازدهم به بهانه بی‌پولی یا هر بهانه دیگری راه ساده‌تر را برگزیده و مایل است خط بطلانی بر تمام فعالیت‌های صورت گرفته، کشیده و برنامه پزشک خانواده را ملغی کند.
برنامه‌ای که همانگونه که گفته شد یکی از برنامه‌های راهبردی برای ارتقای نظام سلامت کشور است و تاکنون هزینه‌های بسیاری برای آن متقبل شده‌ایم و ناسرانجام رساندن این طرح پذیرفتنی نیست.
اینکه در گذشته اجرای برنامه پزشک خانواده ایراداتی نیز وجود داشته بر هیچ‌کس پوشیده نیست اما از دولت یازدهم و شخص وزیر بهداشت انتظار می‌رود شرایطی را مهیا کنند تا بتوان با اصلاح ساختارها راه تحول در نظام سلامت را ادامه داد.