به گزارش شبکه خبری هزاره سوم به نقل از رجانیوز، روز جمعه خبرگزاری فرانسه اعلام کرد یکی از مسائل مهمی که در مذاکرات دو طرف وجود دارد مسئله راکتور آب سنگین اراک است و به نظر می رسد این مسئله حل و فصل شده است. ایران اعلام کرده است این امکان وجود دارد طراحی راکتور آب سنگین اراک تغییر کند.
یش از این و بنابر اظهارات مقامات ایرانی و غربی مشخص بود که موضوع آب سنگین اراک و همچنین غنی سازی اورانیوم ایران از موضوعات مورد چالش میان ایران و 1+5 در مذاکرات گام نهایی است.
علی اکبر صالحی 30 فروردین ماه در گفتگو با شبکه العالم گفته است: در خصوص موضوع مربوط به آب سنگین اراک نیر با کشورهای عضو 1+5 مذاکره شد و پیشنهاد ما باز طراحی قلب راکتور اراک و کاهش پلوتونیوم تولیدی به میزان یک پنجم بود که مورد استقبال 1+5 قرار گرفت.
صالحی در عین حال اظهار داشت که برخی از کشورهای عضو 1+5 پیشنهاد ساخت راکتور آب سبک را به ایران دادند در حالی که آب سبک برای تولید برق و آب سنگین برای تولید رادیو داروهاست.
در واقع اظهارات آقای صالحی به آن معناست که مقامات ایرانی با مشروع دانستن نگرانی ها آمریکا درباره راکتور آب سنگین اراک، عملا از حقوق ایران بر اساس NPT دست کشیده اند.
پیش از این رسانه های خبری گزارش داده بودند که ایران و 1+5 به راه حلی برای پروژه آب سنگین اراک رسیدند که بر اساس آن تمهیداتی فنی اتخاذ شود که این راکتور به میزانی بسیار کمتر از ظرفیت فعلی اش «پلوتونیوم» تولید کند.
همانگونه که آقای صالحی گفته است این کار قرار است با بازطراحی قلب راکتور یا به بیان دیگر از طریق کاهش قدرت راکتور اراک صورت گیرد.
هر چند رئیس سازمان انرژی اتمی بدون اشاره به «عواقب» تغییر طراحی راکتور اراک، این موضوع را «یک امتیاز» برای ایران به حساب آورده اما در عمل با بازطراحی قلب راکتور و کاهش قدرت آن این راکتور کارکردهای واقعی و مهم خود را از دست خواهد داد و به محروم شدن ایران از حقوقش منجر می شود.
چرا که راکتور اراک 4 کارکرد تولید برق، انجام امور تحقیقاتی، تولیید پلوتونیوم و تولید رادیو دارو صنعتی را دارا می باشد که «هرگونه کاهش قدرت راکتور یا اعمال تغییرات دیگر 3 کارکرد آخر را تعطیل می کند و صرفا کارکرد اول که کم اهمیت ترین کارکرد راکتور اراک است باقی خواهد ماند.»
پیشنهاد وزارت امور خارجه ایران برای اعمال محدودیت برای راکتور آب سنگین اراک از آن جهت حقوق مسلم ایران را نادیده می گیرد که بر اساس ماده 4 ان پی تی، هیچ نکته ای در این پیمان نباید به گونه ای تفسیر شود که "حق مسلم" همپیمانان در انجام "تحقیقات، تولید و استفاده" از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح آمیز را تحت تاثیر قرار دهد.
علاوه بر این بر اساس ماده 4 ان پی تی ، این معاهده «هیچگونه محدودیتی» در مورد نوع فناوری و سطح بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای، از جمله چرخه سوخت، شامل غنی سازی ایجاد نکرده است اما مقامات وزارت خارجه با ارائه این پینشهاد درباره راکتور آب سنگین اراک خود خواستار نادیده گرفته شدن حقوق هسته ای ایران شدند.
از سوی دیگر تغییر فنی در طراحی آب سنگین اراک «زمانبر» خواهد و عملا این نیروگاه را برای حدود 20 سال از دسترس خارج می‌کند. همانگونه که تغییر طراحی نیروگاه بوشهر از مدل آلمانی به مدل روسی حدود 20 سال زمان برده است.
نیروگاه آب سنگین اراک همچنین به دلیل آنکه تمامی مراحل ساخت آن بومی بوده و دانشمندان ایرانی آن را طراحی و اجرا کردند، کشورهای غربی بسیار تلاش کردند از طریق آژانس انرژی اتمی راهی برای پی بردن به جزییات طراحی و تولید وسایل آن پیدا کنند، که با حضور این کشورها در پروژه بازطراحی راکتور اراک عملا اطلاعات مهم و سری درباره ساخت و طراحی این نیروگاه افشا می شود.
بنابر همین دلایل، ساخت یک نیروگاه آب سنگین دیگر به لحاظ زمانی و همچنین افشا نشدن مسائل امنیتی نیروگاه اراک که مدل بومی دارد، به مراتب «کم هزینه‌تر» خواهد بود.
این در حالی است که پیش از این عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد وزارت امور خارجه اعلام کرده بود که احتمال دارد ایران تغییرات فنی در راکتور اراک اعمال کند تا نگرانی‌های گروه 1+5 نسبت به این راکتور رفع شود.
وی اعلام کرده بود ایران با استفاده از «فناوری های مدرن» برخی تغییرات را در این راکتور اعمال خواهد کرد.
چالش ایران و 1+5 درباره غنی سازی اورانیوم
هر چند تیم مذاکره کننده ایرانی با پذیرفتن گزینه بازطراحی راکتور اراک در عمل از حق ایران بر اساس ان پی تی عقب نشینی کرده اما از دیگر موضوعات چالش برانگیزی که هنوز میان ایران و 1+5 توافق نشده، موضوع غنی سازی اورانیوم است.
موضوع غنی سازی در حالی همچنان مورد اختلاف است که مذاکره کنندگان ایرانی با پذیرفتن محدودیت در تعداد، نوع و ذخیره اورانیوم غنی شده و به صورت خلاصه با پذیرفتن شرط نیاز عملی در همان توافقنامه ژنو چند گام عقب نشسته اند با این حال این مقدار هم هنوز مورد تایید کشورهای غربی قرار ندارد.
همانگونه که پیش از این رجانیوز در 9 اردیبهشت ماه گزارش داده بود: «اطلاعات موجود نشان می دهد بسیار بعید است امریکایی ها با تعدادی بیش از 4000 ماشین نسل اول موافقت کنند چرا که در غیر این صورت، یعنی در صورتی که تعداد ماشین ها بیشتر باشد یا ایران مجاز باشد از ماشین هایی مدرن تر از 1-Pاستفاده کند، زمان Break out (زمان لازم برای تولید اورانیوم یک سلاح) به میزانی که مدنظر امریکاست (حداقل 6 ماه) کاهش پیدا نخواهد کرد.»
این در حالی است که مذاکره کنندگان ایرانی معتقدند ظرفیت فعلی سانترفیوژ ایران (21000 سانترفیوژ که به 8000 سانترفیوژ گاز وارد شده است) باید حفظ شود.
البته تیم مذاکره کننده ایران با توجه به اتمام مدت توافقنامه ژنو به دنبال دستیابی به توافق نهایی در جریان مذاکرات پیش روست. به همین دلیل بر سر میز مذاکرات در موضع انفعال قرار دارد.
از سوی دیگر با توجه به مصوبه مجلس مبنی بر تولید 20 هزار مگاوات برق هسته ای ایران (ساخت 20 نیروگاه همانند نیروگاه بوشهرنیاز به چرخش 1 میلیون سانترفیوژ نسل اول دارد .
رییس سازمان انرژی اتمی 24 فروردین ماه سال جاری در این باره گفته بود: برای سوخت سالیانه نیروگاه یک هزار مگاواتی بوشهر باید ۵۰ هزار سانتریفیوژ داشته باشیم تا ۳۰ تن اورانیوم غنی شده تحویلمان دهد و طبق قانون باید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای تولید کنیم.
آیا تیم مذاکره کننده ایرانی می تواند در مذاکرات گام نهایی، نیاز عملی ایران به غنی سازی اورانیوم را خود تعریف کند؟