این روزها گویا دیگر مسئله احیای دریاچه ارومیه و خشکی رودخانه زاینده رود و تالاب هامون مسئله اصلی سازمان محیط زیست نیست و خانم ابتکار و همکارانش دست روی نقطه‌ای دیگر گذاشته‌اند که از قضا پشت پرده‌های رمزآلودی دارد.
به گزارش شبکه خبری هزاره سوم به نقل از جهان، افزوده شدن بنزین تولید شده در برخی پتروشیمی‌های کشور به چرخه سوخت کشور، مسئله‌ای است که این روزها با کمک برخی رسانه ها به معضل اول زیست محیطی کشور تبدیل شده است.
چرا به سراغ تولید بنزین در پتروشیمی رفتیم؟
ماجرا از تیر 1389 و زمانی آغاز شد که بر اساس تحریم‌های جدید غرب و آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، واردات بنزین به ایران محدود شد. بر اساس تصمیم کنگره ایالات متحده آمریکا تحریم‌های جدید رئیس جمهوری آمریکا را قادر می‌ساخت تا شرکت‌هاییکه به ایران بنزین و دیگر فرآوردهای نفتی پالایش شده صادر می‌کنند را جریمه کند.
در پاسخ به این اقدام خصمانه متخصصان ایرانی نیز طرح ضربتی افزایش تولید بنزین را در دستور کار خود قرار دادند و در ۶ مجتمع پتروشیمی بزرگ کشور که عبارت بودند از شازند اراک، جم، برزویه، امیر کبیر، واحد آروماتیک بندر امام و بوعلی سینا تولید بزنین با ظرفیت تولید روزانه ۱۵ تا ۱۷ میلیون لیتر را کلید زدند.
این اقدام پیش‌دستانه وزارت نفت که در زمان تصدی‌گری مسعود میرکاظمی انجام گرفت باعث شد تا یکی از نقاط بحرانی و چالش‌زا در مسیر تحریم‌ها به راحتی از میان برداشته شود. میرکاظمی در این باره گفت: «ما در مرحله اول این طرح همه واحدهای پتروشیمی را درگیر نکرده‌ایم و تولید را با ۱۴ میلیون لیتر در روز شروع کرده‌ایم که با در نظر گرفتن ۴۴ میلیون لیتر تولید فعلی پالایشگاه‌ها، توان تولید بنزین داخلی به ۵۸ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر در روز می رسد که به این ترتیب جمهوری اسلامی عملاً موضوع تحریم بنزین را بی اثر می کند.»
از همان ابتدا برخی زمزمه ها از احتمال افزایش آلایندگی بنزین تولید شده توسط پتروشیمی‌ها به گوش می‌رسید که البته رمق چندانی نیز نداشت. فریبرز پناهی مجری طرح تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی کشور در این رابطه و در پاسخ به احتمال آلایندگی بالای بنزین پتروشیمی‌ها می گوید: «در این واحد بنزینی تولید می‌شود که ترکیبات آروماتیکی آن تا حدودی بالا است. اما این بنزین به عنوان بنزین نهایی تحویل جامعه نمی‌شود که مردم از درصد بالای ترکیبات آروماتیکی آن نگران باشند. در واقع این بنزین وارد واحد پول پالایشگاه‌های دیگر می‌شود و با بنزین اکتان پایین ترکیب شده و یک بنزین استاندارد با درصد مواد آروماتیک پایین و اکتان نرمال تولید می‌شود که با استاندارد یورو نیز مطابقت دارد.»
بهبود کیفیت بنزین در کشور
با توسعه فعالیت‌های پالایشگاهی در کشور و همچنین تلاش برای بهینه سازی در مصرف بنزین و همچنین باز شدن برخی گره‌های موجود بر سر راه واردات بنزین، رفته رفته نیاز کشور به بنزین پتروشیمی کاسته شد. تولید بنزین با استاندارد «یورو 4» و «یورو 5» در پایان سال 91 در کشور به روزانه 22 میلیون لیتر رسید که بر اساس پیش بینی مصطفی کشکولی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، با روند مذکور نیاز کشور به بنزین پتروشیمی در سه ماه بعد از آن، به صفر می رسید.
با این حال در آذر ماه ۱۳۹۲ وزارت نفت اعلام کرد که روزانه ۸ میلیون لیتر بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها پس از فرآورش در پالایشگاه‌ها در جایگاه‌های سوخت عرضه می‌شود؛ مسئله ای که دوباره با اعتراض رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران مواجه شد. معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور در امور محیط زیست نیز دوباره لب به سخن گشود و خوستار توقف عرضه بنزین پتروشیمی‌ها شد.
نکته جالبی که برخی منتقدان آن را نادیده می گرفتند؛ این بود که [فارغ از آلاینده بودن یا نبودن] اگر بنزین پتروشیمی ها وارد چرخه سوخت کشور نشود؛ چگونه باید کمبود درخواست بنزین در کشور را جبران کرد؟ موافقان توسعه طرح بزین پتروشیمی نیز بر این باور بودند که با توقف تولید این محصول، راه برای دلال های بزرگ برای واردات بنزین با استفاده از روش های خاص باز شده و برخی افراد دارای رانت از وارد شدن بنزین متنفع می‌شوند.
آیا واقعا بنزین پتروشیمی‌ها سرطان زاست؟
اگر خیلی صریح پاسخی برای این پرسش بخواهیم باید گفت که هنوز کسی نتوانسته به طور صریح بگوید که تولید بنزین در کارخانجات پتروشیمی کشور؛ آن هم با شیوه‌ای که در حال حاضر انجام است و البته اطلاع چندانی نیز در عموم از آن در دسترس نیست، سرطان‌زاست یا خیر. با این حال معصومه ابتکار عضو سابق شورای شهر تهران از جمله کسانی بود که در هنگام حضور در شورای شهر تهران منتقد جدی بنزین پتروشیمی بود. وی در همان زمان و در اوج وارونگی دمای شهر تهران که منجر به عبور کردن وضعیت هوای تهران از مرز هشدار شده بود، مدعی شد که «آلاینده‌های آلی در هوای تهران مانند بنزن، تولوئین و دیزایلین از بخارات بنزین حاصل می‌شود.» و صد البته که بنزین پتروشیمی را دلیل اصلی این اتفاق می دانست.
این اظهار نظر [و سایر نظرات منتقدین] در حالتی صورت می گرفت که رئیس سازمان استاندارد با غلط خواندن ادعای منتقدین می گوید: «بنزین تولیدی در ایران با استانداردها مطابقت دارد. اکتان بنزین‌های موجود در کشور ۸۷ است و با استاندارد ملی مطابقت دارد. گزارش های ارسالی از ادارات استاندارد استان‌ها در سراسر کشور نیز نشان می دهد که اکتان بنزین ها ۸۷ است. براساس استانداردهایی که در کشور وجود داشته اکتان بنزین در کشور طی سالهای گذشته تغییری نکرده و بنزین مصرفی در آلودگی هوا بی‌تاثیر بوده است.»
دانه‌درشت‌ها پشت‌پرده مخالفت با بنزین پتروشیمی!
با ادامه فشارها برای تعطیلی تولید بنزین در پتروشیمی ها، پای برخی دلالان بزرگ برای واردات بنزین باز شد که از قضا یکی از اصلی‌ترین این افراد، کسی بود که وابستگی خانوادگی نزدیکی با یکی از مصرترین منتقدین تولید بنزین در پتروشیمی‌ها بود.
در همین رابطه یکی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با افشاگری علیه شوهر یکی از مسئولین کشور پرده از دست داشتن وی در واردات بنزین و منتفع بودن وی از عدم تولید بنزین پتروشیمی برداشت و گفت: «ظن قوی این است که بستگان مسئولان از طریق واردات بنزین به ثروت و منافعی دست یافته اند. این افراد به قدرت و ثروت وصل هستند و در منافع مردم دست اندازی می‌کنند... همسر یک مقام مسئول در دولت واردکننده بنزین است که این امر تردیدها در خصوص پشت پرده واردات بنزین را افزایش می دهد.»
بنزین پتروشیمی یا پالایشگاه‌های فرسوده؟!
بر اساس پژوهش های موجود، عدد اکتان بنزین پتروشیمی ها دارای میانگین بالایی به نسبت بنزین پالایشگاه ها و حتی بنزین وارداتی در سال های اخیر است. هرچند استفاده از بنزین پتروشیمی ها راه حلی موقت برای حل بحران بنزین به شمار می آید اما باید توجه داشت که این پتانسیل با اظهارنظرهای غیرکارشناسی از دست نرود و برای آینده محفوظ بماند. مسئولان نیز باید با رعایت اصول پدافند غیرعامل نسبت به ارتقای کیفی وضعیت پالایشگاه های کشور قدم برداند.
همچنین با توجه به سهم بالای پالایشگاه ها در تامین بنزین مصرفی کشور، مساله ی اصلی، نه کیفیت بنزین پتروشیمی، بلکه بالا بردن ظرفیت پالایشی و توسعه و نوسازی پالایشگاه های قدیمی در کشور است. امری که به نظر می رسد در بین هیاهوهای رسانه ای چند ماه اخیر، از اولویت های کاری خارج شده است.