سرفه از آن دست عوارضی است که معمولا رهایی از آن به دنبال سرماخوردگی‌های ویروسی و میکروبی سخت است. گرچه درمان این عارضه طولانی‌تر از دیگر عوارض معمول سرماخوردگی است، اما در صورت افزایش زمان سرفه بیش از سه هفته و تداوم آن تا هشت هفته باید علت مزمن‌شدن سرفه را پیگیری کرد.
البته نباید فراموش کرد برخی بیماری‌ها اصولا با سرفه طولانی همراه است؛ بیماری‌هایی چون آسم، سینوزیت، آلرژی‌های فصلی، بازگشت غذا از مری به معده، تماس با دود سیگار، وجود جسم خارجی در ریه، نوعی نقص ایمنی، اختلالات و تومورهای ریه و مصرف بعضی از داروها.
اما به گفته دکتر فریبا شیروانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی، توجه به مزمن‌شدن سرفه و یافتن عامل آن در گروه‌های آسیب‌پذیر بویژه کودکان بسیار اهمیت دارد، زیرا رهایی از سرفه ناشی از عفونت در کودکانی که به طور مکرر دچار عفونت‌های دستگاه تنفسی و سرفه حاد می‌شوند، براحتی ممکن نخواهد بود.
این عضو هیات علمی دانشگاه در گفت‌وگو با «جام‌جم» می‌افزاید: اگر این سرفه‌ها شدید و با مشکلات خواب و فعالیت‌های معمول زندگی و تغذیه همراه نباشد و در طول زمان کاهش پیدا کند، می‌توان نسبت به آن نگرانی کمتری داشت، ولی با وجود این، بررسی مشکل در این دسته بیماران نیز پیشنهاد می‌شود. در بیمارانی که سرفه همراه با استفراغ یا خروج چرک غلیظ باشد، در طول شب تداوم یابد، با خروج خون از ریه همراه باشد یا همراه با تب طولانی، عرق، کاهش‌وزن و اختلال تنفسی باشد، بررسی عوامل موثر در مزمن‌شدن سرفه ضروری است.
زمان لازم برای درمان سرفه‌های معمولی
در عفونت‌های معمولی دستگاه تنفسی، مدت زمان سرفه در حد 10 تا 14 روز بوده و کاهش شدت سرفه طی این مدت، نشانه بهبود و پاسخ به درمان است. به بیان دیگر، معمولا مدت درمان حدود هفت تا ده روز است.
پس تداوم سرفه در چه شرایطی و با همراه‌شدن با چه عوارض دیگری مزمن و خطرناک تلقی می‌شود؟
دکتر شیروانی در پاسخ می‌گوید: در صورت تشدید سرفه طی درمان، پاسخ‌ندادن به درمان دارویی، همراه‌شدن با تنگی نفس و تغییر صداهای تنفسی هنگام دم و بازدم، همراه شدن با تپش قلب شدید، ناتوانی در انجام فعالیت‌های فیزیکی، خروج خلط خونی هنگام سرفه، کاهش‌وزن و عرق شبانه همراه با سرفه، تب طولانی و کاهش شدید اشتها و ایجاد علائم دیگر مانند ضایعات جلدی و بزرگ‌شدن کبد و طحال و غدد لنفاوی، سرفه خطرناک تلقی می‌شود.
عواقب بی‌توجهی به درمان
گرچه عوارضی چون ایجاد درد در دیواره قفسه سینه و دیواره شکم، بی‌اختیاری ادرار و خستگی همراه با سرفه از شیوع زیادی برخوردار است، اما بی‌توجهی به یافتن علت مزمن‌شدن سرفه و درمان آن می‌تواند عوارض بسیار خطرناک‌تری را برای بیمار همراه داشته باشد.
دکتر شیروانی با اشاره به این عوارض توضیح می‌دهد: بعضی وقت‌ها حملات سرفه می‌تواند سبب سنکوپ شود که این موضوع می‌تواند در اثر فشار داخل قفسه سینه کاهش و اختلال خونرسانی به قلب صورت بپذیرد. حتی در صورت بروز سرفه‌های شدید و طولانی به دلیل افزایش فشار عروق وریدی ممکن است خونریزی‌های نقطه‌ای در ناحیه سر و صورت نیز رخ دهد. در برخی موارد نیز سرفه می‌تواند سبب شکستگی دنده شود.
سرفه‌هایی که خبر از سینوزیت می‌دهد
به گفته دکتر شیروانی در بیماری سینوزیت، سرفه می‌تواند در طول شب و روز ادامه داشته باشد که معمولا بعد از خواب شبانه به دلیل افزایش میزان ترشحات در سینوس و پشت حلق، این نوع سرفه‌ها همراه با خروج خلط صبحگاهی رخ می‌دهد و ممکن است در کودکان همراه با استفراغ و ترشحات خلطی باشد. در بیماران مبتلا به سینوزیت، دردی هنگام لمس صورت و گونه‌ها احساس می‌شود و هنگام خم‌شدن به جلو نیز احساس سنگینی در سر رخ می‌دهد.
شما مبتلا به آسم هستید
بسیاری می‌دانند سرفه‌هایی که با فعالیت تشدید شود و در سرما شدت آن افزایش یابد در بیماران آسمی شایع است. دکتر شیروانی می‌گوید: در مبتلایان به آسم، سرفه‌ها ممکن است با تنگی نفس همراه باشد که با سرماخوردگی شدت می‌یابد. همچنین حملات سرفه هنگام شب تشدید می‌شود و مواجهه با مواد آلرژی‌زا شدت آن را افزایش می‌دهد.
یافتن رد سرفه‌ها در اختلالات معده
در کودکانی که از زمان تولد، بعد از شیر‌خوردن در فاصله‌ای کوتاه، استفراغ‌های جهنده می‌کنند و دچارعفونت‌های مکرر تنفسی می‌شوند یا بعد و در حین شیر خوردن سرفه می‌کنند باید رد سرفه‌ها را در اختلالات گوارشی جستجو کرد.
دکتر شیروانی در این ارتباط توضیح می‌دهد: کودکانی که سابقه تولد زودتر از موعد یا حساسیت به پروتئین شیر گاو همراه با ضایعات جلدی و علائم تنفسی دارند یا دچار اختلالات ساختمانی دستگاه تنفسی هستند، احتمال بروز رفلاکس بعد از تولد بسیار زیاد است. در این کودکان، مری نیز ممکن است دچار التهاب و باعث حملات حرکت سر شیرخوار به عقب شود. همچنین این کودکان افزایش وزن پیدا نمی‌کنند. سرفه‌های مکرر در این کودکان را باید در رفلاکس معده جستجو کرد.
موثرترین روش‌های خانگی درمان سرفه
متخصصان به دنبال بررسی‌های خود، رعایت نکات زیر را به منظور درمان خانگی سرفه پیشنهاد می‌کنند:
ـ مصرف جوشانده گل ختمی، آویشن و جوشانده و دمکرده زنجبیل همراه عسل و لیمو و دمکرده عناب از جمله گیاهان دارویی است که برای کاهش یا درمان سرفه‌های شدید موثر است.
ـ از خوردن مایعات سرد بخصوص پس از خواب باید خودداری کرد و بهتر است از مصرف غذاهای سرخ شده و با ترکیبات اسیدی مثل ترشی در زمانی که فرد دچار سرفه است، خودداری شود.
ـ غذاهای ملین مثل حریره، آش کدو و میوه‌های پخته شده ومصرف آش سبزی و سوپ سبزیجات حاوی گشنیز، جعفری و اسفناج برای تسکین سرفه موثر است.
ـ حریره بادام را نیز می‌توان به عنوان نرم‌کننده سینه و کاهش سرفه مصرف کرد. توصیه می‌شود از بخور استفاده شود تا هوا مرطوب شده و مشکلات تنفسی کمتر شود.
ـ در صورت آلودگی هوا پیشنهاد می‌شود به شست‌وشوی بینی و انجام بخور با آب ساده بعد از بازگشت به منزل مبادرت شود و در صورت ابتلا به سینوزیت و آلرژِی باید درمان لازم انجام و از مواجهه با هوای سرد و دود سیگار و خوردن مایعات سرد و محرک اجتناب شود.