12 مهرماه نام پروژه ایران‌زمین با فرو ریختن بخشی از دیواره گود و خیابان اطراف پروژه بر سر زبان‌ها افتاد. گودبرداری ایران‌زمین در غرب تهران در حالی به جنجال تبدیل شد که در دیگر گوشه‌های شهر گودبرداری‌های غیراصولی که به تهدید جدی برای مردم و شهر تهران بدل شده در سکوت یا به کار خود ادامه می‌دهند یا چون جنجالی نشده‌اند، خطر آنها جان سایر شهروندان را تهدید می‌کند. 

به نوشته «اعتماد»، در زمان وقوع حادثه گود ایران زمین، در نقاط دیگر شهر گود‌برداری‌های غیراصولی با وقوع حادثه رخ داد اما صدای آن هیچ جا در نیامد؟ پروژه‌های دیگری در شهر تهران است که با وجود پیگیری شهروندان بی‌نتیجه مانده است اما آیا این پروژه‌ها نیز همانند ایران‌زمین به نتیجه می‌رسد؟

حقایقی تلخ از پروژه گلستان

صدای ترک دیوارها خواب را از اهالی کوچه شهید علیخانی شرقی در شیراز جنوبی گرفته است. ماه‌ها ست که خودشان را به هر دری زده‌اند که اثبات کنند گودبرداری با ارتفاع 33 متر در این محل خطرناک است. نشست 11 سانتیمتری کوچه و ترک دیوارها و وصله پینه کردن دیوارهای ساختمان‌هایشان به جایی نرسیده است. این بار هم پروژه به شرکت معتبر سرمایه‌گذاری بیمه ایران‌سبا تعلق دارد. اما احمد دنیامالی، عضو نزدیک شورای شهر به شهرداری به «اعتماد» گفت: گود و ترک‌های دیوارها خطری برای ساکنان ندارد. او تاکید کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد گود پر خطر نیست و بر اساس تمهیدات مهندسی مسائل ایمنی رعایت شده است. او مدعی شد از نگاه مهندسی اگر ساختمان‌ها بر اساس اصول مهندسی بنا می‌شدند با این گودبرداری خسارتی وارد نمی‌شد و این نشان می‌دهد مبنای ساخت آن ساختمان‌ها غلط بوده است. اما اظهارات ساکنان در گفت‌وگو با «اعتماد» و نشان دادن اخطار تخلیه از سوی شهرداری منطقه شش تهران گواه آن بود که خطر ترک‌های دیوار آنقدر جدی بوده که باید تخلیه صورت بگیرد ولی یک ماه نگذشته شرکت مورد نظر به دلیل عدم توان مالی از پرداخت هزینه‌های زندگی در هتل، افراد را به خانه‌هایی فرستاد که ترس از مرگ بر بالای سر ساکنانش چمبره زده است. تنها یک مسوول شهرداری در این باره با «اعتماد» به گفت‌وگو نشست.

جواد کریمیان اقبال، مدیر کل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران درباره گودبرداری پروژه گلستان گفت: از اوایل سال 92 با گزارش‌هایی که در اختیارمان قرار گرفت جلسات متعددی در این خصوص برگزار کردیم و به شرکت سرمایه‌گذاری بیمه ایران به عنوان کارفرما اخطار دادیم و آنها را ملزم به تهیه هتل برای ساکنان کردیم. وی افزود: در ادامه سازنده پروژه را ملزم به انجام مطالعات ژئوتکنیک در اطراف گود و داخل ساختمان‌های مسکونی اطراف کردیم اما مالکان و ساکنان اجازه ورود و حفر چاه برای این مطالعات را ندادند و در این مرحله با وجود آنکه دستور تحکیم گودبرداری و جلوگیری از ساخت و ساز در گود صادر شد به طوری که 50 شمع زده شد اما چون مطالعات مورد نظر صورت نگرفت در عمل کاری پیش نرفته و این در حالی است که اگر گود مدت زیادی در این شرایط باشد به مرور زمان موجب فرسایش می‌شود. حالا ساکنان کوچه علیخانی که در جمع آنها حدود 60 زن و مرد سالمند خانه سالمندان شفا هم در میان آن هستند به چاله‌یی عمیق چشم دوخته‌اند که ممکن است روزی محل سکنی آنها را با خطر مواجه کند و معلوم نیست چه کسی یا کسانی در این پروژه هستند که نه کار خود را درست انجام داده‌اند و نه به جان و مال شهروندان اهمیت می‌دهند.

تهران در چپاول پروژه‌های خاص

گودبرداری 18 متری به نام مسجد در ابتدای خیابان بوستان هفتم منطقه دو تهران در کنار ساختمان پلیس دیپلماتیک از دیگر پرونده‌های گود‌برداری است که در پشت صحنه آن نام یک مدیر شهری وجود دارد. احمد حکیمی پور در این باره به «اعتماد» گفت: پشت این پرونده کسی است که آشکارا تخلف می‌کند که سمتی هم در شهرداری دارد و به اسم اهالی محل این اقدامات را انجام داده است. این گودبرداری به دلیل آنکه شناسنامه ندارد تاکنون قابل شناسایی نبوده اما بررسی‌های عضو شورای شهر تهران حاکی از آن است که این پروژه بدون دارا بودن سند پروانه ساخت گودبرداری شده و صد درصد در آن تخلف صورت گرفته است که این تخلف شامل گود‌برداری غیراصولی هم می‌شود. 

تماس‌های خبرنگار« اعتماد» با شهرداری منطقه دو که پروژه ایران‌زمین را هم در پرونده خود دارد به نتیجه نرسید و از دفتر شهردار اعلام شد: فعلا صلاح نیست ما حرف بزنیم. لازم شد تماس می‌گیریم. حکیمی‌پور گفت: در تهران کسی بخواهد یک پنجره در خانه‌اش بسازد می‌ریزند و می‌گویند مجوزت کو اما یک پروژه زیر چشم مسوولان شهرداری خاکبرداری می‌شود و با وجود نامه مهندس چمران باز هم پروژه آغاز به‌کار می‌کند یک معنی بیشتر ندارد و آن چپاول شهر تهران است. جواد کریمیان اقبال، مدیرکل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز موضوع این گود را تایید کرد و به «اعتماد» گفت: این گود به عنوان گود پرخطر شناخته شده است اما در مورد سایر جزییات نمی‌توانم چیزی بگویم.

از انجام مطالعات دقیق ژئوتکنیک چشم‌پوشی

«اعتماد» به سراغ رضا حیدریون، معاون فنی سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران رفت تا درباره ابعاد یکی از این پرونده‌ها که ساکنان منطقه به‌شدت موضوع را از نظام مهندسی پیگیری کرده بودند، پرس و جوکند. حیدریون که در جریان کامل ابعاد پرونده پروژه گلستان است در این باره گفت: از مردادماه کارشناسان موضوع را کنترل کردند و دستورتوقف پروژه، توقف عملیات گودبرداری و استحکام و مقاوم‌سازی داده شد. سرانجام برگزاری پنج جلسه کمیته فنی با ناظر و پیمانکار مطالعات ژئوتکنیک و محاسبه پروژه منجر به توقف این گود‌برداری در 17 متری شد. به گفته معاون فنی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران، تغییر شکل‌های این پروژه 6 تا 8 سانتیمتر بوده است به طوری که بررسی کارشناسان گواه آن است که تغییر شکل‌ها در جداره‌های گود به 11 سانتیمتر رسیده است و این یعنی این پروژه یک خطر بحرانی را گذرانده است. حتی اگر فرض بر این باشد که پیمانکار یا شرکت مهندس ناظر در این پروژه مقصر شناخته شود مساله‌یی از ساکنان کوچه علیخانی حل نمی‌شود. 

ماه‌ها فریاد زدن آنها برای این پروژه به نتیجه نرسیده است و خانه‌های ترک‌خورده، فشارها و تالمات روحی دردی است که آنها را از دست‌اندرکاران به ویژه شهرداری تهران آنقدر رنجیده خاطر کرده که این روزها در خانه‌هایشان، خود را در برابر مسوولان شهری بی‌دفاع حس می‌کنند. پرسش اینجاست که چگونه در یک منطقه گودبرداری با این وسعت صورت می‌گیرد بی‌آنکه به فکر سایر ساختمان‌های اطراف آن باشند و بعد که کار به نگرانی شهروندان افتاد پی چاره می‌افتند؟حیدریون در این باره گفت: علل این حادثه باید کارشناسی شود اما آنچه دست‌اندر‌کاران این پروژه از آن چشم‌پوشی کرده‌اند انجام مطالعات دقیق ژئوتکنیک و مطالعات دقیق خاک اطراف پروژه بوده است اما بررسی کاملی از سوی مسوولان فنی پروژه صورت نگرفته بود. حیدریون اظهار کرد: اگر در پروژه گلستان دقت بیشتری می‌شد یا نقشه‌ها کیفیت بیشتری داشت موضوع تغییر شکل جداره‌های گود تا این اندازه از حد مجاز بیشتر نبود. وی با بیان اینکه میزان خطر کنونی در پروژه گلستان بحث پیچیده‌یی است اما در فصل بارندگی واقعا نمی‌توان گفت خطر ندارد، تصریح کرد: ادامه دادن این پروژه قطعا خطر و گود گلستان ریسک دارد.

99 گود پر خطر در تهران

هیچکس نمی‌داند اگر مساله پروژه ایران‌زمین درگیر مسائل سیاسی نمی‌شد آیا بازهم آنقدر مهم بود و مورد توجه قرار می‌گرفت یا نه؟ این پرسشی است که کریمیان اقبال، مدیرکل معماری و ساختمان معاونت معماری و شهرسازی تهران مطرح می‌کند. این بار شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با مشارکت یکدیگر طرحی را به انجام رسانده‌اند که فارغ از مسائل سیاسی به دنبال حل مساله گود‌برداری‌های غیراصولی است. رضا حیدریون، معاون فنی سازمان نظام مهندسی ساختمان گفت: با انجام طرح ویژه گودبرداری کارشناسان سازمان 12 هزار ساختمان را در سطح شهر کنترل کردند که با بررسی انجام شده 99 گود پرخطر در تهران شناسایی شده است.

حیدریون اعلام کرد: بررسی نیمه اول سال 92 با 91 حکایت از کاهش حدود 50 درصدی حوادث گودبرداری دارد. وی تاکید کرد: خطر تا زمانی که مشکل این گودها حل نشود، وجود دارد.