به گزارش شبکه خبری هزاره سوم به نقل از خبرایرانی، منظور از آلودگی آب، آلودگی شیمیایی، میکروبی و آلودگی با مواد زاید آب دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، اقیانوس‌ها و آب‌های زیرزمینی است. هنگامی که آلودگی‌ها به طور مستقیم یا غیر مستقیم بدون تصفیه از مواد ترکیبی مضر در آب‌ها تخلیه می‌شوند، آلودگی آب‌ها بیشتر می‌شوند. آلودگی آب‌ها بر گیاهان و ارگانیستم‌های زنده‌ای درون این آب‌ها اثر می‌گذارند. تقریباً در همه موارد، این اثرات علاوه بر گونه‌های منفرد و جمعی، گروه‌های زیستی طبیعی را نیز تخریب می‌کند.

 آلودگی آب یک مشکل بزرگ جهانی است که به ارزیابی مداوم و تجدیدنظر در سیاست منابع آبی در همه ی سطوح احتیاج دارد. همواره اشاره شده‌است که آلودگی آب علت مرگ و میر در سراسر جهان است و اینکه روزانه بیش از ۱۴۰۰۰ نفر در اثر آلودگی آب می‌میرند. برآوردی نشان می‌دهد که ۷۰۰ میلیون هندی به توالت مناسب دسترسی ندارند، و روزانه ۱۰۰۰ کودک هندی از اسهال و استفراغ می‌میرد. تقریباً ۹۰ درصد از شهرهای چین از سطوح آب آلوده رنج می‌برند و نزدیک به ۵۰۰ میلیون نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند. همزمان با مسئله بحران آلودگی آب در کشوهای در حال توسعه، کشورهای صنعتی شده بخوبی با مشکلات آب مبارزه می‌کنند.

در تازه ترین گزارش در سطح ملی در خصوص کیفیت آب در آمریکا، ۴۵ درصد جویبارهای ارزیابی شده بر حسب مایل، ۴۷ درصد دریاچه‌های ارزیابی شده به هکتار، و ۳۲ درصد خلیج‌ها و مصب رودها بر حسب مایل مربع، در دستهٔ آلوده رده بندی شده‌اند.

بطور کلی، زمانی به آب لفظ آلوده اطلاق می‌شود که تحت تاثیر آلاینده‌های مرتبط با برخورد و تماس بشر قرار گرفته باشد، در حالیکه هیچ گونه استفاده انسانی، مانند آب آشامیدنی، را به همراه ندارد یا به منظور حمایت از اعضای جامعه هم زیستانش دستخوش یک تغییر مشخص در قابلیت‌هایش شده باشد، مثل ماهی‌ها. پدیده‌های طبیعی مانند آتشفشان‌ها، طوفان‌ها، و زلزله‌ها نیز تغییرات عظیمی را در کیفیت آب و وضعیت بوم شناختی آن باعث می‌شوند.
تحقیقات برای کیفیت آلودگی آب تهران

آلودگی آب تهران هنوز هم میان تایید ها و تکذیب ها سردرگوم است. از یک طرف رحمت الله حافظی، عضو کمیسیون محیط زیست شورای شهر می گوید برای آلودگی آب تهران مدرک دارد و از سوی دیگر، استانداری و وزرات بهداشت این آلودگی را تکذیب می کنند و در این میان هستند بهارستان نشین ها و وزارت بهداشتی هایی که اصلا از ماجرای آلوده بودن یا نبودن آب تهران بی خبرند!

چندی نگذشته است که همین چند وقت پیش یک عضو شورای شهر بار دیگر مساله آلودگی آب تهران را مطرح کرد. رحمت‌الله حافظی حتی عنوان کرد که شهروندان تهرانی آب معدنی بخورند و باید هر چه زودتر کمیته اضطراری آلودگی آب تهران تشکیل شود و از فرستادن اسناد آلودگی آب برای وزارت بهداشت خبر داد.

این عضو شورای شهر در 14 آذر ماه با اشاره به حضورش در یازدهمین اجلاس شورای عالی استان ها به دعوت مهدی چمران برای امضای تفاهم نامه ای میان شورای عالی استان ها و وزارت بهداشت گفت: اسناد آلودگی آب تهران را برای یکی از سازمان های نظارتی ارسال کردم و امروز نیز در جلسه بسیج جامعه پزشکی که با وزیر بهداشت داشتیم صحبت کردم و قرار شد در جلسه حضوری این اسناد را تقدیم وزیر کنم.

حافظی در خصوص زمان انتشار اسناد آلودگی آب تهران گفت: وزیر بهداشت باید این اسناد را منتشر کند. البته ایجاد آرامش و دادن اطمینان خاطر به مردم از وظایف وزیر بهداشت است. ولی شورا نیز به استناد ماده 100 و 103 قانون اساسی باید وظیف نظارتی خود را اجرا کند.

با این حال در واکنش به آلوده بودن آب در تهران وزیر بهداشت، استاندار تهران و مسئولان شرکت آب و فاضلاب، آلودگی آب تهران را تکذیب کردند.

دست داشتن مافیای آب معدنی در آلودگی آب تهران

با بالا گرفتن جریان آلودگی آب در تهران، شایعه دست داشتن مافیای فروش آب معدنی که دست بر دست هم دادند تا برای فروش بیشتر آب تهران را آلوده اعلام کنند، در اکثر رسانه ها داغ شده بود.

استاندار تهران با این حال، در پاسخ به این سوال که آیا پشت این شایعه آلودگی آب تهران مافیایی برای عرضه آب معدنی یا فیلترهای آب وجود دارد، به شایعات پاسخ داد و گفت: دولت یازدهم قانونگراست و مرجع اعلام آلودگی آب هم وزارت بهداشت است. وقتی رسما می گوید که مشکلی در آب شرب نداریم پس دیگر حرفی برای گفتن نمی ماند. هرچند ترکیب آب عوض شده چون که در گذشته 70 درصد آب سد بود و 30 درصد آب چاه و امروز 45 درصد چاه است و 65 درصد آب از سد تامین می شود و در کیفیت و مزه آب تاثیر گذار است، تا به این ترتیب پرونده این شایعه بسته شود.
وضع نیترات در آب مناطق مختلف تهران

بالا بودن نیترات آب در جنوب تهران و به ویژه منطقه یافت آباد در کانون شایعات دو ماه گذشته بود که در برخی اظهارات غیررسمی کارشناسان نیز به آن اشاره شده بود.

به همین علت در بررسی وضعیت نیترات در آب آشامیدنی تهران، شش نمونه برداری از 10 نمونه ‎برداری در این منطقه انجام شد که نتایج نشان می دهد میزان آلایندگی نیترات آب در این منطقه بالاتر از دیگر مناطق است.

به طوری که نمونه آبی که از حوالی میدان الغدیر در محله یافت آباد گرفته شده به مقدار 51.8 میلی گرم بر لیتر، اندکی بالاتر از حد مجاز است.

نمونه تهیه شده از آب شرب بلوار معلم یافت آباد با نیترات به میزان 46.5 میلی گرم بر لیتر، میزان نیتراتش فقط 3.5 میلی گرم پایین تر از حد مجاز است که رقم قابل ملاحظه ای نیست.

همچنین سطح نیترات در نمونه مربوط به خیابان بهمنیار نشان می دهد که آب این منطقه پس از محله یافت آباد با مقدار 43.8 میلی گرم بر لیتر، میزان آلایندگی اش بسیار نزدیک به حد مجاز است.

با این حال آب هر دو منطقه بلوار معلم یافت آباد و خیابان بهمنیار از نظر سطح آلودگی به آلاینده نیترات کماکان در محدوده استاندارد برای آشامیدن قرار دارد.

در این بین نمونه های تهیه شده از آب خیابان مدیریت و میدان توحید در تاریخ چهارم آذر، پاک ترین آب از نظر آلودگی به نیترات در میان دیگر مناطق تهران است. میزان این آلاینده در مناطق مذکور بسیار پایین تر از حد مجاز است. آلایندگی سایر نمونه ها به نیترات نیز عمدتا فاصله قابل قبولی تا حداکثر میزان مجاز دارد.

نیترات و نیتریت چیست؟

نیتروژن در شکل نیترات (no3-) و نیتریت (no2-) در مواد غذایی مختلف وجود دارد و در نتیجه سوخت و ساز پروتئین در بدن نیز تولید می شود. با این حال معمولا میزان آن به قدری کم است که مشکلی برای بدن ایجاد نمی کند.

استفاده از کودهای شیمیایی نیتراته مورد استفاده در کشاورزی، هرزآب های ناشی از آن و همچنین فاضلاب های شهری ناشی از فاضلاب های انسانی که به درستی دفع و فرآوری نمی شود اصلی ترین عامل افزایش نیترات در آب و خاک است. نیتریت پایداری کمی دارد و نیترات با احیا به نیتریت تبدیل می شود.

به این ترتیب در بدن ما بسیاری از باکتری ها و فرآیندهای گوارشی نیترات را به نیتریت تبدیل می کند. نیترات وارد شده به بدن از راه آب و غذا بیش از 90 درصد جذب شده و از طریق ادرار نیز دفع می شود. به بیان دیگر اما تبدیل نیترات به ترکیبات دیگری مثل نیتریت و نیتروزآمین در بدن می تواند خطرناک باشد.

استاندارد مجاز نیترات درآب چقدر است؟

استاندارد سازمان جهانی بهداشت برای نیترات و نیتریت در آب آشامیدنی به ترتیب 50 و 3 میلی گرم بر لیتر است.

همچنین این استاندارد برای ترکیب نیترات ـ نیتروژن و نیتریت ـ نیتروژن به ترتیب 11 و 0.9 میلی گرم در لیتر است.

کشورهای مختلف براساس مقدورات و ظرفیت زیرساخت های پالایش آب خود و با توجه به اهمیت سلامت مردم، حد استانداردهای آلایندگی آب را تعیین می کنند.

به طوری که بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند ایالات متحده حداکثر استاندارد مجاز برای نیترات در آب آشامیدنی را 10 میلی گرم بر لیتر اعلام کرده اند.

با این حال استاندارد اعلام شده از طرف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران برای میزان نیترات در آب آشامیدنی از استاندارد سازمان جهانی بهداشت تبعیت می کند و حداکثر مقدار مجاز نیترات در آب 50 میلی گرم بر لیتر اعلام شده است. در بریتانیا نیز سازمان بازرسی آب آشامیدنی، میزان استاندارد مجاز نیترات در آب را 50 میلی گرم بر لیتر عنوان کرده است.

خطرات بالا بودن نیترات در آب آشامیدنی

خطر برای بزرگسالان: نیترات زیاد در بدن به تشکیل ترکیباتی به نام نیتروز منجر می شود که برخی از آنها سرطان زاست. هرچند هنوز نتایج قطعی مبنی بر بالارفتن احتمال ابتلا به سرطان در نتیجه بالا بودن نیترات آب به دست نیامده است و برخی مطالعات آن را تائید و برخی دیگر این احتمال را رد می کنند. همچنین برخی مطالعات نشان داده که بالا بودن نیترات در آب می تواند موجب کاهش جذب ید در بدن و اختلال در کار غده تیروئید شود. تحقیقات دیگری نیز نوعی ارتباط بین دیابت در کودکان با بالا بودن نیترات در آب را نشان می دهد؛ هر چند هنوز قطعیتی در این مورد وجود ندارد.

از آنجا که آب تبخیر و دوباره سرد و مایع شده (آب مقطر) فاقد نیترات است، برخی کارشناسان استفاده از این آب را برای گروه های سنی پایین توصیه می کنند؛ با این حال استفاده مداوم از آب مقطر نیز خالی از اشکال نیست. به علاوه لازم است توجه داشته باشید تصفیه کننده های خانگی آب قادر به کاهش نیترات آب نیست و کاهش نیترات باید در تصفیه خانه و با استفاده از روش های استاندارد انجام شود.در این بین برخی کارشناسان تنها پایین تر بودن میزان نیترات از حد مجاز را کافی نمی دانند. بنا بر گفته آنها برای حفظ سلامت مردم نه تنها میزان نیترات نباید به صورت مقطعی از حد مجاز فراتر برود، بلکه در دراز مدت باید از این حد دور باشد.

این در حالی است که بنا به گفته رحمت الله حافظی، ماجرای آلودگی سال 93 با مشخص شدن نتایج نمونه گیری های انجام شده در شهریور آغاز شده است که نشان می داد آلایندگی عامل نیترات در آب هشت منطقه تهران بالاتر از حد استاندارد و مجاز بوده است.

خطر برای نوزادان شیرخوار

همان طور که پیشتر اشاره شد، نیترات وارد شده در بدن از طریق فعالیت باکتری ها و دستگاه گوارش به نیتریت تبدیل می شود. نیتریت زیاد نیز موجب از دست رفتن توانایی هموگلوبین خون برای حمل اکسیژن می شود. با این حال در بدن نوجوانان و بزرگسالان آنزیمی وجود دارد که می تواند این توانایی را دوباره به هموگلوبین برگرداند، اما در بدن نوزادان شیرخوار این آنزیم بسیار کم است و به دلیل مصرف بیشتر آب نسبت به وزن بدن در کودکان، در صورتی که بیش از 10 درصد هموگلوبین در بدن نوزاد توانایی حمل اکسیژن را از دست بدهد، ممکن است نوزاد دچار «سندرم کودک کبود» شود؛ عارضه ای که در نتیجه کاهش اکسیژن در جریان خون نوزادان بروز می کند.

در این بین نوزادان کمتر از سه ماه که با شیرخشک تغذیه می شوند بیشتر در معرض خطر هستند. اگر از آب حاوی نیترات زیاد برای درست کردن شیرخشک برای این نوزادان استفاده شود، احتمال بروز این بیماری در آنها افزایش می یابد.

به طوری که گفته می شود چنانچه میزان نیترات در آب بیشتر از 100 میلی گرم بر لیتر باشد، نباید از آن برای تغذیه نوزادانی استفاده کرد که شیرخشک مصرف می کنند.

مقدار نیترات در آب تهران؛ اعداد متناقض

ماجرای بالاتر بودن عامل نیترات از حد استاندارد مجاز در آب تهران، خبری است که گهگاه در کانون توجه رسانه ها قرار می گیرد؛ عاملی که زیاد بودن آن در آب می تواند برای نوزادان شیرخوار بسیار خطرناک باشد. گروهی از کارشناسان بخش های دولتی و خصوصی به استناد آزمایش هایی معتقدند نیترات در آب تهران بیشتر از حد مجاز وجود دارد و گاهی در مصاحبه با رسانه ها این موضوع را مطرح می کنند.

در طرف مقابل گروهی دیگر از کارشناسان و مدیران دولتی تأکید دارند آب تهران هیچ گونه آلودگی فیزیکوشیمیایی و میکروبی نداشته و کارشناسان اداره استاندارد و اداره آب و فاضلاب همواره در حال پایش این موضوع بسیار مهم هستند.

چندی پیش نیز حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت با تأکید بر از چرخه خارج کردن چند حلقه چاه که میزان نیترات در آب آن بالاتر از حد مجاز بود به شهروندان تهرانی نسبت به سلامت آب اطمینان داد.

با این حال اظهارات رحمت الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران مبنی بر افزایش قابل ملاحظه نیترات موجود در آب شرب برخی مناطق تهران و درخواست وی برای تشکیل کمیته اضطرار برای بررسی کیفیت آب، جرقه ای برای آغاز دور جدیدی از مجادلات رسانه ای اخیر میان مسئولان بود که با گذشت چند هفته، بدون حصول نتیجه ای مثبت برای افکار عمومی، صرفا به ابهامات در این خصوص افزود.

رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران در هشتم مهر امسال نتایج داده های در اختیار خود را به این صورت بیان کرد: «سازمان جهانی بهداشت می گوید آب مصرفی کودکان زیر ده سال باید کمتر از 10 میلی گرم در لیتر نیترات داشته باشد و این موضوع درباره نوزادان زیر سه ماه جدی تر است؛ زیرا می تواند باعث مرگ آنها شود.»

به نظر می رسد این 10 میلی گرم بر لیتر در اظهارات رحمت الله حافظی، همان استانداردی باشد که بیشتر کشورهای توسعه یافته آن را به عنوان استاندارد مجاز برای سطح نیترات در آب شرب پذیرفته اند زیرا به استناد ویراست چهارم راهنمای کیفیت آب آشامیدنی (guidelines for drinking-water quality) منتشر شده از طرف سازمان جهانی بهداشت، حد خطرناک این عدد، حتی بالاتر از حد استاندارد مجاز برای نیترات اعلام شده است.

همچنین در همان گزارش، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران میزان نیترات را در آب سدها 10 و در آب چاه ها 60 میلی گرم بر لیتر و میزان نیترات نهایی موجود در آب شرب شهر را در نتیجه اختلاط آب سد و چاه حدود 30 میلی گرم بر لیتر بیان کرده بود که البته همین رقم نیز پایین تر از حد استاندارد مجاز اعلام شده از طرف سازمان جهانی بهداشت به مقدار 50 میلی گرم بر لیتر است.

به گزارش جام جم، نتایج آزمایشگاهی نشان می دهد هفت نمونه دیگر آب تهران از نظر مقدار نیترات در حد مجاز و پایین تر از استانداردهای اعلام شده است. در کل نتایج آزمایش هر چند حاکی از تفاوت مقدار آلاینده نیترات در مناطق مختلف تهران است، با این حال با استانداردهای مجاز نیترات در سطح ملی و جهانی فاصله چندان زیادی ندارد.

روزنامه جام جم لازم می داند بار دیگر تاکید کند آزمایش های انجام شده صرفا مربوط به ارزیابی شاخص نیترات در آب تهران و در ده نمونه آب از ده منطقه شهر تهران در تاریخ 4 آذر 1393 است.

با توجه به برخی اخبار درباره بهبود کیفیت آب تهران در چند هفته اخیر ازجمله اظهارات وزیر بهداشت مبنی بر بسته شدن چند حلقه چاه آب در هفته های گذشته، اظهار نظر درباره سلامت آب تهران پیش از تاریخ چهارم آذر برای ما مقدور نیست.