به گزارش هزاره سوم به نوشته ایران، یکی از مسائلی که هر ساله متخصصان ریه شاهد آن هستند آمار مسمومیت‌هایی است که در اثر کار با شوینده‌ها افراد را تهدید می‌کند. برخی افراد هنگام خرید مواد شوینده به قدرت پاک کنندگی بالا توجه می‌کنند در حالی که از آسیب‌های احتمالی این مواد غافل هستند. با دکتر سید شهاب‌الدین محمدمکی فوق تخصص ریه، مدرس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مسئول واحد پیوند ریه بیمارستان مسیح دانشوری باید و نبایدهای کار با مواد شوینده را توضیح می‌دهد.

 استفاده از مواد شوینده در روزهای پایانی سال در خانه تکانی افراد را با چه مشکلاتی رو به رو می‌سازد؟

مصارف خانگی برای شست و شو و نظافت شامل شوینده‌ها، پاک‌کننده‌ها و سفید‌کننده‌ها است. هر کدام از این مواد حاوی انواع مختلفی از مواد شیمیایی است که مصرف نابجا و غیر‌اصولی از آن‌ها در مواردی مانند خانه تکانی برای نوروز باعث وارد آمدن آسیب‌های جدی به ارگان‌های مختلف بدن می‌شود.

 کدام یک از ترکیب‌های موجود در شوینده‌های شیمیایی آسیب زا به شمار می‌روند؟

دسته اول شوینده‌های شیمیایی هستند که دارای ترکیب‌های آمونیا (آمونیاک) بوده، مثل پاک‌کننده‌های شیشه و برخی براق‌کننده‌ها که ماده اصلی تشکیل دهنده آن‌ها آمونیا است. در اثر استفاده بیش از حد این مواد شیمیایی چشم، پوست، راه‌های تنفسی و ریه‌ها تحریک می‌شود.
البته میزان آسیب بستگی به غلظت میزان ماده محرک و فضایی دارد که افراد در آن محیط کار می‌کنند.دسته دوم ترکیبات آمونیوم است که در نرم‌کننده‌های حوله، لباس و برخی از ضدعفونی‌کننده‌ها موجود است که علاوه بر عوارض ذکر شده در خصوص آمونیاک این ماده شیمیایی باعث ضعف در سیستم ایمنی بدن می‌شود.

یکی دیگر از مواد سمی خطرناک که در انواع شوینده‌ها وجود دارد و در اثر استفاده بیش از حد از آن‌ها فرد دچار آسیب می‌شود ترکیب کلرین است. این ماده شیمیایی در مواد شوینده لباس و شوینده‌های ظروف، پاک‌کننده‌های سطوح سرامیکی وجود دارد و اثرات محرک و تخریبی در سطوح مخاطی بدن از جمله چشم و ریه، گلو، پوست و... برجا‌ می‌گذارد.

شاید این نوع محرک در افراد سالم عارضه ریوی واضحی نداشته باشد ولی در بیماران مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای ریوی خطرناک شمرده می‌شود که در تماس با کلرین ممکن است آسیب‌های جدی به آن‌ها وارد شود.

 برخی افراد برای خانه تکانی بیشتر از سفید‌کننده‌ها استفاده می‌کنند این ماده شیمیایی چقدر خطرناک است؟

در کشور ما برخی افراد برای شست‌و شو، بیشتر از سفید‌کننده‌ها که حاوی ترکیبات هیپوکلریت سدیم است استفاده می‌کنند.مخلوط کردن این ماده شیمیایی با شوینده‌های ظروف و پاک‌کننده‌های سطوح باعث می‌شود ضررهایی به مصرف‌کنندگان وارد شود که برخی اثرات آن شبیه به کلرین عمل می‌کند.

 در پاک‌کننده‌های جدیدی مانند گاز پاک کن‌ها و تمیز‌کننده‌های سرامیک و... چه ماده شیمیایی وجود دارد که باعث آسیب به ریه می‌شود؟

هیدروکسید سدیم ماده شیمیایی است که در ساخت گاز پاک کن‌ها، پاک‌کننده‌های سرامیک و در ترکیبات لوله بازکن وجود دارد علاوه بر این‌که برای سیستم تنفسی یک ماده محرک و آزار دهنده است به پوست، چشم و... آسیب می‌رساند و ماده‌ای شدیداً سوزاننده به شمار می‌آید و از بین برنده بافت مخاطی است.

 استفاده از مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها باید در چه چارچوب و اصولی باشد که آسیب‌ها را به حداقل برساند؟

آسیب ناشی از تماس با مواد ذکر شده عمدتاً در افرادی مشاهده می‌شود که استفاده بیش از حد دارند یا این‌که در محیط‌های بسته، بدون تهویه و بیشتر فضاهای کوچک با مواد شوینده کار می‌کنند. معمولاً تماس‌های کوتاه مدت و با مقادیر اندک شوینده‌ها مشکل ساز نیست. البته لازم به ذکر است ترکیب کردن این مواد با هم ممکن است گازهای سمی را خارج کند که خطرناک باشد و در برخی موارد هم کشنده به حساب می‌آیند.

 ترکیب کدام‌یک از مواد شوینده هر ساله حادثه ساز می‌شود؟

مواد شوینده‌ای که حاوی آمونیاک و کلر هستند از ترکیب این دو ماده سموم دیگر تولید می‌شود. به‌طور مثال، ترکیب کردن جوهر نمک با سفید‌کننده‌ها برای پاک کردن جرم سرویس‌های بهداشتی هر ساله موارد زیادی از بستری‌ها و حتی مرگ ومیر را در روزهای پایانی سال به خود اختصاص می‌دهد.

 علائم اولیه مسمومیت با مواد شوینده چیست؟

علائم اولیه در سیستم تنفسی ایجاد می‌شود و ممکن است با یک احساس سوزش، خارش و... در سیستم تنفسی،‌حلق و مجاری حلقی  شروع شود و علائم دیگری مانند سرفه‌های خشک، ‌بروز تنگی نفس و حتی خس خس سینه را به همراه داشته باشد همچنین اختلال در تبادل اکسیژن و نهایتاً خفگی را شامل می‌شود.

 افرادی که به آسم مبتلا هستند در کار با شوینده‌ها دچار چه اختلال دیگری می‌شوند؟

افرادی که به آسم یا بیماری‌های مزمن تنفسی مبتلا هستند در تماس با مقادیر اندک مواد شیمیایی ممکن است دچار عوارض خطرناک شوند که موجب تشدید بیماری زمینه‌ای شان شود.

 استنشاق آنزیم‌های موجود در پودرهای شوینده باعث بروز چه علائمی در مصرف‌کننده می‌شود؟

پودرهای شوینده معمولاً دارای آنزیم هستند و اگر فردی در تماس با پودر، بوی آنزیم‌ها را استنشاق کند باعث بروز حملات آسم و تنگی نفس در او می‌شود و آنزیم‌ها به عنوان یک علت بروز آسم شغلی اثر ثابت شده‌ای دارند.

 چه توصیه‌هایی به افرادی دارید که در تماس با این مواد شیمیایی هستند؟

 هنگام کار با مواد شوینده در خانه تکانی در قدم نخست باید پنجره‌ها باز بماند و تهویه مناسب باشد و افرادی که مستعد بیماری‌های ریوی هستند از این محل دور باشند و افراد دیگر نیز بلافاصله پس از پایان کار محل را ترک کنند همچنین سعی کنند از مواد شوینده کمتر استفاده کنند. در مواقعی که مبلمان، فرش و موکت‌ها را شسته‌اند باید تا زمان خشک شدن لوازم تهویه مناسب در محیط برقرار باشد تا افراد خانواده در معرض بخارهای ناشی از خشک شدن لوازم نباشند.

زیرا تماس‌های مکرر ممکن است علائمی مانند سردرد، ‌تهوع، استفراغ، ‌سوزش چشم و... به صورت گذرا به همراه داشته باشد که معمولاً افراد این علائم را نادیده می‌گیرند در حالی که در طولانی مدت باعث بروز بیماری‌های مختلف تنفسی و بروز آسم،‌آلرژی و سرطان‌های بدخیم ریه و ارگان‌های دیگر می‌شود، موارد قابل ذکر دیگر شامل آسیب‌های کلیوی،‌آسیب به بافت کبد و سیستم عصبی می‌شود که در مواردی هم ممکن است اختلالات هورمونی را در زنان تشدید کند.
افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا هستند به خاطر ذخیره کم سیستم تنفسی هنگام قرار گرفتن در معرض مواد محرک ممکن است دچار حملات شدید تنگی نفس، ‌اختلال در اکسیژن رسانی، اختلال هوشیاری و... شوند.

 آن دسته از موادی که قابلیت حل شدن در آب دارند چگونه باید مصرف شوند؟

مواد شیمیایی که قابلیت حل شدن در آب را دارند حالت سوزانندگی بیشتری خواهند داشت و در اثر مصرف بیش از حد به مخاط آسیب‌های جدی وارد می‌کنند و سطح کیسه‌های هوایی را در معرض خطر قرار داده و باعث تخریب بافت ریه می‌شوند.از این رو هنگام کار با این مواد باید دقت بیشتری داشت.

 اقدام‌های اولیه‌ای که باید حتماً هنگام کار با موادشیمیایی شوینده موردتوجه قرار گیرد، کدام است؟

به محض این‌که فرد دچار علائم اولیه سرفه، خارش، ‌سوزش در حلق و گلو شد باید از محیط خارج شود و هوای تازه استنشاق کند در صورتی که مخاط شست‌و‌شو داده شود و علائم رفع نشود باید بلافاصله به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه شود.