سوال ۱: مطالبات معوق سیستم بانکی به چه معناست؟

به زبان ساده به قسط هایی از وام بانکی گفته می شود که بیش از ۶ ماه از زمان باز پرداخت آنها گذشته و هنوز پرداخت نشده اند. (۱)

سوال ۲: میزان مطالبات معوق سیستم بانکی ما چه مقدار است؟

بنا به اعلام بانک مرکزی میزان مطالبات معوق سیستم بانکی ۸۰ هزار میلیارد تومان (۲ )و بنا به اعلام جدید رئیس سازمان بازرسی کل کشور میزان مطالبات معوق سیستم بانکی حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است(۳ ).

سوال ۳: ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی چقدر!؟

۱۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی دو و نیم برابر یارانه نقدی ای که دولت سالانه به ۷۵ میلیون ایرانی پرداخت می کند. ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی مبلغی بیش از ۳۳ پرونده فساد بزرگ ۳۰۰۰ میلیارد تومانی! ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی ۱۲ برابر اتهام بابک زنجانی! ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی رقمی بیش از کل پایه پولی کشور، یا به زبان ساده کل پولی که از طریق بانک مرکزی از اول پیدایش ریال تا پایان سال ۹۱ به اقتصاد تزریق شده است (۴)

سوال ۴: ۱۰۰ هزار میلیارد تومان مجموع مانده وام هایی است که اقساط آن ها پرداخت نمی شود یا تنها مجموع اقساطی است که تاکنون بیش از شش ماه است که پرداخت نشده؟

۱۰۰ هزار میلیارد تومان تنها مجموع اقساطی است که بیش از شش ماه است که پرداخت نشده و الا مانده این وام ها قطعا بسیار بیشتر از این مبلغ است!

سوال ۵: آیا این معوقات مربوط به تولید کنندگان و مشکلات آن هاست؟

بنا به گفته رئیس کمیسیون صنایع و معادن تنها ۱۴ درصد این معوقات مربوط به تولیدگنندگان است (۵) جالب اینجاست که مدیران بانک ها در توجیه چنین بدهی عظیمی آن را ناشی از مشکلات تولید و ناتوانی تولید کنندگان در بازپرداخت اقساط می دانند، اما اعلام رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس نشان می دهد این ادعا خلاف واقع است.

سوال ۶: نحوه توزیع این معوقات در بین افراد مختلف به چه گونه است؟

آیا آماری وجود دارد که مشخص کند بیش از ۸۰هزار میلیارد تومان این معوقات در دست چند نفر است؟

متأسفانه بانک مرکزی هیچ گونه شفاف سازی در این زمینه نداشته و آمار دقیقی به مردم ارائه نکرده است. اما صحبت هایی از مسئولین در این زمینه منتشر شده است. به عنوان مثال سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی هفته گذشته اعلام کرده است: بر اساس اسنادی که در این کمیسیون موجود است حدود ۳۰ نفر بیش از ۸۰ درصد معوقات بانکی را در اختیار دارند که باید تعیین تکلیف شوند(۶ ).

به راستی چرا بانک ها به دنبال طلب خود نیستند؟! بانک ها این پول ها را به چه کسانی داده اند که تمایلی به باز پس گیری آن ندارند؟! به گفته دادستان کل کشور چرا بانک ها از این افراد وثیقه لازم را دریافت نکرده اند تا بتوانند سپرده مردم را از آنها پس بگیرند؟!

سوال ۷: آیا کل ماجرا همین ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است؟

متاسفانه خیر! بانک ها برای این که آمار معوقات خود را کم جلوه دهند،‌ با پرداخت وام جدید به بدهکاران، حجم زیادی از این نوع بدهی ها را از سر فصل معوقات خود خارج و به سر فصل بدهی های جاری منتقل می کنند. به زبان ساده فرض کنید یک بدهکار دانه درشت بانکی ۱۰۰ میلیارد تومان اقساط پرداخت نشده و یا به عبارتی معوقه دارد.

بانک برای این که این بدهی را از آمار معوقه خود کم کند، یک وام ۱۰۰ میلیاردی جدید به بدهکار می دهد و این مبلغ را از بدهکار به عنوان بدهی اش دریافت می کند. حال دیگر بدهی معوقه ای وجود ندارد و هر چه هست تسهیلات عادی است! در واقع ۱۰۰ هزار میلیارد تومان، تنها آمار بخشی از این معوقات است که هنوز بانک ها با روشی که ذکر شد، آن را از ردیف معوقات خارج نکرده اند، و الا میزان معوقات در واقع بسیار بیشتر از این میزان است (۷)!

سوال ۸: آیا تلاطم بازار سکه و ارز در سال ۹۰ و ۹۱ می تواند ارتباطی با این معوقات داشته باشد؟

در علم اقتصاد یک اصل وجود دارد و آن این که پول به سمت بیشترین سود حرکت خواهد کرد. اگر فرض کنیم تنها نیمی از این پول در ابتدای سال ۹۰ توسط کسانی که وام گرفته اند و پس نمی دهند وارد بازار سکه و ارز شده باشد، از نظر اقتصادی به سادگی می توان اصلی ترین علت نوسانات شدید این بازارها را به ورود این حجم عظیم نقدینگی نسبت داد.

اگر فرض کنیم که عده ای معدود ۵۰ هزار میلیارد تومان از پول امانت مردم در سیستم بانکی را با هدف ایجاد تلاطم هدایت شده و سودجویی از طریق سفته بازی به این بازارها وارد کرده اند، به راحتی به این نتیجه خواهیم رسید که ایشان هم اکنون ۱۵۰ هزار میلیارد تومان ثروت از این طریق کسب کرده اند که ۵۰ هزارمیلیارد تومان آن متعلق به بانک و ۱۰۰ هزار میلیارد تومان باقیمانده بدون هیچ فعالیت تولیدی متعلق به ایشان خواهد بود!

سوال ۹: واکنش قوه قضاییه در برابر چنین فساد عظیمی در کشور چیست؟

دادستان کل کشور در بهمن ۹۱ در مورد این موضوع به خبرنگاران این گونه پاسخ داد: مدیرعامل بانک‌ها را دعوت کردیم، توضیحاتی را به آنها ارائه دادیم که چرا پیگیر طلب بدهکاران بانکی نمی‌شوند و به آنها گفتیم که ما به عنوان کمک به میدان آمده‌ایم و از آنها پرسیدیم که آیا شما نیازی به کمک ما دارید یا خیر؟ که آنها پاسخ دادند بله! ما نیاز به کمک شما داریم (۸)

یا ایشان در خرداد ۹۲ در مورد این موضوع به خبرنگاران این گونه پاسخ داده اند: حدود ۸۲۲ نفر از کسانی که معوقه بانکی از ۱۰ میلیارد تومان به بالا داشتند، مشخص شدند. در حال حاضر آماده هستیم برای وصول معوقات به کمک بانک‌ها بیاییم، ولی با کمال تأسف بعضی از بانک‌ها همکاری لازم با دستگاه قضایی ندارند ولی الان هم ما اعلام می‌کنیم که بانک‌ها برای وصول معوقات به میدان بیایند.(۹)

سوالی که باید از قوه قضاییه پرسید آن است که آیا در برابر چنین فسادی تنها اعلام آمادگی شما برای کمک به بانک ها و منتظر اقدام بانک ها ماندن کافی است؟ آیا بهتر نیست به جای این که از مدیران عامل بانک ها بپرسید چرا پیگیر طلب بدهکاران بانکی نمی شوند، این سوال را از خود بپرسید!؟ آیا برای دفاع از حقوق مردم باید منتظر اقدام مدیرانی ماند که در بهترین حالت با سوء مدیریت در امانت مردم خیانت کرده اند؟!

به راستی چرا بانک ها به دنبال طلب خود نیستند؟! بانک ها این پول ها را به چه کسانی داده اند که تمایلی به باز پس گیری آن ندارند؟! به گفته دادستان کل کشور چرا بانک ها از این افراد وثیقه لازم را دریافت نکرده اند تا بتوانند سپرده مردم را از آنها پس بگیرند (۱۰)؟!

سوال ۱۰: واکنش دولت و بانک مرکزی در برابر چنین فساد عظیمی در کشور چیست؟

بانک ها برای این که آمار معوقات خود را کم جلوه دهند،‌ با پرداخت وام جدید به بدهکاران، حجم زیادی از این نوع بدهی ها (معوقات )را از سر فصل معوقات خود خارج و به سر فصل بدهی های جاری منتقل می کنند.

آقای سیف، رئیس کل بانک مرکزی در هفته گذشته گفته اند که در جلسه اخیر هیئت دولت مصوبه ای تصویب شده است که با در پیش گرفتن ۳ روش، رویکرد غلط تنبیهی سابق بانک مرکزی در مورد این بدهکاران را اصلاح می کند! به گفته ایشان اولین روش مورد تصویب، بخشش وجه التزام تاخیر تادیه دین است. روش دوم آن است که دیگر موسسات اعتباری می توانند بدهی مشتری را حداکثر به مدت ۵ سال تقسیط مجدد کنند. سومین روش آن است که موسسات اعتباری از این پس می توانند به مدت ۶ ماه بدهی مشتری را امهال کنند.

همچنین ایشان تاکید کرده اند که: عدم بازپرداخت تسهیلات دریافتی که به غیرجاری شدن منابع منجر می شود، هم برای بانک ها و هم برای مشتریان بانک ها مضر است بنا بر این باید تلاش شود با کمترین هزینه و سریع ترین شیوه ها مطالبات را از سرفصل غیرجاری به جاری منتقل و سپس زمینه تسویه به موقع آنها را فراهم کرد! بر اساس همین نگرش در بانک مرکزی و دولت، راه حل برون رفت از شرایط فعلی را نه برخورد قضایی با بدهکاران بلکه تسهیل روش های بازپرداخت مطالبات غیرجاری می دانیم بنا بر این پیگیری موضوع مطالبات معوق از ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی به کارگروهی در بانک مرکزی منتقل شده است!(۱۱)

به صورت ساده موضع دولت و بانک مرکزی در این موضوع این است که پیگیری این معضل ربطی به ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی ندارد و بانک مرکزی خودش مشکل را حل می کند! چگونه؟! قطعا تقسیط ۵ ساله بدهی باعث خواهد شد که آمار معوقات به شدت کاهش یابد. اما آیا اصلاح آمار به معنای حل مشکل است یا پاک کردن صورت مسأله؟ این روش بانک مرکزی به این معناست که همچنان حجم عظیمی از سپرده های مردم در اختیار افرادی خاص قرار دارد و بانک مرکزی فقط شکل ظاهری آن را تغییر داده است!

آیا بانک مرکزی باید مدافع حقوق مردم و حافظ امانت شان باشد یا منافع افرادی خاص؟! آیا نمایندگان مجلس که برای رسیدگی به اتهام بابک زنجانی –که یک دهم این مبلغ هم نیست!- رئیس کل بانک مرکزی را به مجلس احضار می کنند، نباید هرچه سریعتر نسبت به این اقدام بحران آفرین بانک مرکزی عکس العمل نشان دهند؟! آیا با این حجم عظیم پول در اختیار افرادی خاص، نباید مجدداً منتظر بحران آفرینی در بازارهای مختلف کشور باشیم؟! چه کسی باید بر سیستم بانکی کشور و فسادهای ساختاری آن نظارت کند؟!

نتیجه نهایی:

امام علی (ع) در بیان علت اقدام خود به برپایی حکومت می فرمایند که خداوند از علما پیمان گرفته است که در برابر سیرىِ ستمگر و گرسنگىِ ستمدیده آرام ننشینند. به نظر می رسد در چنین شرایطی تنها راه کار برای حل این معضل، ترس از عواقب زیر پا گذاشتن پیمان خداوند برای همه ما اعم از نمایندگان مجلس، مسئولین قوه قضاییه، دولت، کارشناسان و اصحاب رسانه است و آرام ننشستن و انجام وظیفه نهی از منکر، با زبان و عمل است. آن هم نهی از، منکری که کسانی که آشنایی بیشتری با اقتصاد دارند می دانند که به سادگی می تواند در شرایط فشار باعث سقوط کامل ارزش پول ملی و وقوع پدیده Hyper Inflation و در نتیجه سقوط نظام اقتصادی جمهوری اسلامی شود.

بیایید از یاد نبریم که امام رضا (ع) فرمودند: رسول خدا (ص) همواره این کلام را تکرار می کرد که هرگاه امّت من از انجام امر به معروف و نهى از منکر سرپیچى کنند و آن را به یکدیگر واگذار نمایند، گویا با خـداوند اعـلان جنگ داده اند.

پی نوشت: 

۱. http://www.bmi.ir/Fa/BMIOfficeAnnounce.aspx?id=۲۲&annId=۶۶&AspxAutoDetectCookieSupport=۱

۲. http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۲۵۰۰۴۰

۳. http://markazi.irib.ir/index.php/mkznews/۱۳۹۱-۰۵-۰۳-۰۶-۴۳-۱۶/۲۳۷۵۰--۱۰۰

۴ http://www.donya-e-eqtesad.com/news/۵۲۵۱۱۷/

۵ http://jahannews.com/vdccxoq۱x۲bqis۸.ala۲.html

http://www.irna.ir/fa/News/۸۰۹۹۸۸۰۶/بانک_-_بیمه_-_بورس/۸۰_درصد_معوقات_بانکی_کشور_تنها_در_اختیار_۳۰_نفر_است ۶

۷ http://khabaronline.ir/detail/۱۴۷۹۵۷/Economy/financial-market

http://hamshahrionline.ir/details/۱۳۵۸۳۸

http://www.tabnak.ir/fa/news/۲۹۴۹۲۶/%D۹%BE%D۸%A۷%D۸%B۳%D۸%AE-%D۸%A۷%DA%۹۸%D۹%۸۷%E۲%۸۰%۸C%D۸%A۷%DB%۸C-%D۸%A۸%D۹%۸۷-%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۸%AC%D۸%B۱%D۸%A۷%DB%۸C-%D۸%B۱%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۴%D۸%A۷%D۹%۸۶-%D۸%AF%D۹%۸۸%D۹%۸۴%D۸%AA%DB%۸C

۸ http://isna.ir/fa/print/۹۱۱۱۰۲۰۱۴۵۳/%D۹%۸۵%D۸%AD%D۸%B۳%D۹%۸۶%DB%۸C-%D۸%A۷%DA%۹۸%D۹%۸۷-%D۸%A۷%DB%۸C-%D۸%B۳%DB%۸C%D۸%B۳%D۸%AA%D۹%۸۵-%D۸%A۸%D۸%A۷%D۹%۸۶%DA%A۹%DB%۸C-%D۸%A۸%D۸%A۷%DB%۸C%D۸%AF-%D۸%A۷%D۸%B۵%D۹%۸۴%D۸%A۷%D۸%AD-%D۸%B۴%D۹%۸۸%D۸%AF

۹ http://ofoghnews.ir/fa/۸۵۶۱۸/۸۲۲-%D۹%۸۶%D۹%۸۱%D۸%B۱-%D۹%۸۵%D۸%B۹%D۹%۸۸%D۹%۸۲%D۸%A۷%D۸%AA-%D۸%A۸%D۸%A۷%D۹%۸۶%DA%A۹%DB%۸C-%D۸%A۸%DB%۸C%D۸%B۴-%D۸%A۷%D۸%B۲-۱۰-%D۹%۸۵%DB%۸C%D۹%۸۴%DB%۸C%D۸%A۷%D۸%B۱%D۸%AF-%D۸%AA%D۹%۸۸%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۶/

۱۰ http://isna.ir/fa/news/۹۱۱۰۱۱۰۷۰۹۰/%D۹%۸۵%D۸%AD%D۸%B۳%D۹%۸۶%DB%۸C-%D۸%A۷%DA%۹۸%D۹%۸۷-%D۸%A۷%DB%۸C-%D۸%A۸%D۸%A۷%D۹%۸۶%DA%A۹-%D۹%۸۷%D۸%A۷-%D۹%BE%D۸%A۷%D۸%B۳%D۸%AE-%D۸%AF%D۹%۸۷%D۹%۸۶%D۸%AF-%DA%A۹%D۹%۸۷-%DA%۸۶%D۸%B۱%D۸%A۷-%D۸%A۷%DB%۸C%D۹%۸۶

۱۱ http://www.tasnimnews.com/Home/Single/۲۵۰۰۴