همراهی فکری و عملی مدیران اجرایی در هر دولتی با کلیت منشور و برنامه‌های آن دولت امری بدیهی است. اما همراه کردن این دست مدیران اگر از حوزه اعتدال خارج شده و به افراط متمایل شود دیگر بدیهی نخواهد بود. پرداختن برنامه‌ای و عملی به این مسئله در حوزه مدیریت علمی و فرهنگی ظرافت دوچندانی می‌طلبد؛ چراکه مدیریت علمی و فرهنگی در قالب استانداردهای سیاسی و سلایق حزبی و گروهی نمی‌گنجند. اما آنچه از روزهای ابتدایی روی کار آمدن دولت یازدهم در مورد دانشگاه‌ها و تغییر رؤسای آنها اتفاق افتاد، دقیقاً عکس این منطق است و به همین دلیل واکنش‌های فراوانی در پی داشته است که شدیدترین این واکنش‌ها حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در مجلس و پاسخگویی به نمایندگان مردم بود.

قلع و قمع مدیران علمی با ابزار سیاسی و ظاهرسازی‌های بدون مبنا نظیر اتمام مدت حکم فلان رئیس یا وابستگی رئیس دیگر به نهادهای امنیتی تغییر 31 رئیس دانشگاهی را ظرف شش ماه گذشته رقم زده است. یعنی به ازای هر 7/6 روز در 208 روز گذشته از تشکیل کابینه یازدهم یک رئیس دانشگاه تغییر کرده است.

البته حساسیت افکار عمومی نسبت به ایجاد این موج تغییرات سبب شد رضا فرجی دانا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اوایل ماه جاری اعلام کند تغییر رؤسای دانشگاه‌ها ادامه نمی‌یابد و سایر رؤسای دانشگاه‌ها تا زمانی که طول مدت احکام آنها مشخص کرده است، فعالیت خواهند کرد مگر اینکه دلیلی برای تغییر آنها رخ دهد. وی افزود: ما اصولاً به طول مدت احکام رؤسای دانشگاه‌ها پایبند هستیم.

همه نگرانی‌ها معطوف «مگر دلیلی رخ دهد»

عبارت «مگر دلیلی رخ دهد» فرجی دانا محل چالش استدلالات پشت پرده تغییر رؤسای دانشگاه‌ها است. این دلیل یا دلایلی که هیچ‌گاه رسانه‌ای نمی‌شوند و در معرض نظر افکار عمومی قرار نمی‌گیرند، گاهی بهانه‌هایی هستند دستاویز دولت‌ها برای پیشبرد اهداف مدیریتی خود در جابه‌جایی یا تغییر و عزل و نصب مدیران زیر دست. همین مسئله باعث شده 54 رئیس دانشگاه دیگر هر روز با دغدغه تغییر خود پشت میز کارشان حاضر شوند و طبیعی است که این عدم اطمینان از ابقا یا برکناری روی تصمیمات و اجرای برنامه‌های آنها و بازده مدیریتشان تأثیر خواهد گذاشت و به نوعی چرخه مدیریت دانش و فناوری کشور را متأثر می‌کند.

اگرچه جابه‌جایی مدیرانی که ایده تازه‌ای برای مدیریت مجموعه خود ندارند، ضرورت است، اما برای توجیه این اقدام، زدن برچسب وابستگی به نهادهای امنیتی یا کارشکنی در روند برقراری اعتدال در حوزه آموزش عالی فضای دانشگاهی را متشنج می‌کند و دانشجویان و اساتید برای خود متأسف خواهند شد که مثلاً چهار سال تحت مدیریت فردی به تعلیم و تعلم و پژوهش می‌پرداخته‌اند که به جای داشتن چهره علمی، یک چهره سیاسی و امنیتی است و این انسجام عملکردی، محیط مستعد عدالتخواهی دانشگاه‌ها را به هم می‌ریزد. ضمن اینکه در ارزشیابی عملکرد مدیران علمی و فرهنگی و دانشگاهی گزینه سیاسی و امنیتی نباید وزن بیشتری نسبت به سایر مؤلفه‌ها داشته باشد.

رؤسای دانشگاه‌هایی که در سال 89 منصوب شده و به اتمام دوره چهار ساله ریاست‌شان نزدیک می‌شوند و بنا به استناد گفته‌های فرجی دانا زودتر از بقیه در نوبت تغییر قرار می‌گیرند، عبارتند از:

رضا روستا آزاد- رئیس دانشگاه صنعتی شریف، عبدالرسول پورعباس - رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی، شاهرخ جم رئیس دانشگاه صنعتی شیراز، حسین زمانیان - رئیس دانشگاه لرستان، بهمن امانی- رئیس دانشگاه ملایر، رضا رنجبر کریمی - رئیس دانشگاه ولیعصر رفسنجان، جهانشیر امینی- رئیس دانشگاه کردستان، مسعود گنجی - رئیس دانشگاه محقق اردبیلی، بیژن رنجبر- رئیس دانشگاه تربیت مدرس، سعید کشن فلاح - رئیس دانشگاه هنر و علیمحمدی - رئیس دانشگاه ایلام.

در مورد کدام دانشگاه‌ها دلیلی

رخ می‌دهد

همچنین رؤسای دانشگاه‌هایی که در سال 91 منصوب شده و حدود یک سال از حکم ریاستشان می‌گذرد و ممکن است قید «مگر دلیلی رخ دهد» در مورد آنها صدق کند، عبارتند از:

رؤسای دانشگاه‌های ولایت، سیرجان، شهیدبهشتی، زابل، الزهرا(س)، بناب، دریانوردی و علوم دریایی چابهار، فسا، سیستان و بلوچستان، نیشابور، تحصیلات تکمیلی و فناوری پیشرفته کرمان حکم چهار ساله آنها هنوز به اتمام نرسیده و تنها یک سال از حکمشان گذشته است.

علاوه بر این، در این میان رؤسای دانشگاه‌هایی هستند که باوجود گذشت دو الی سه سال از اتمام حکم فرصت چهارساله ریاست‌شان همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند؛ علی حقیقی اصل- رئیس دانشگاه دامغان، محمدعلی کی نژاد- رئیس دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دکتر علی خیرالدین - رئیس دانشگاه سمنان، کامیار ثقفی - رئیس دانشگاه شاهد، احمد نوحه‌گیر - رئیس دانشگاه هرمزگان، علی مرادزاده - رئیس دانشگاه شاهرود، فرهنگ مظفر - رئیس دانشگاه هنر اصفهان، محسن طالب زاده - رئیس دانشگاه بجنورد، علیرضا رهایی - رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر، محمدرضا میری - رئیس دانشگاه بیرجند، محمدرضا چغانلو - رئیس دانشگاه صنعتی سهند از این دسته هستند.

همچنین حکم دکتر زلفی گل رئیس دانشگاه بوعلی تا پایان امسال به اتمام می‌رسد.

رؤسای دانشگاه‌های مازندران، شهید چمران اهواز، زنجان، علوم و فنون دریایی خرمشهر و شهرکرد نیز در سال 90 منصوب شده و نیمی از دوره چهارساله ریاست‌ آنها طی شده است.

علاوه بر این، دانشگاه‌های کشاورزی منابع طبیعی رامین، دانشگاه صنعتی کرمانشاه و دانشگاه خلیج فارس، دانشگاه‌هایی هستند که با سرپرست اداره می‌شوند.

همچنین محمدرضا چغانلو، رئیس دانشگاه صنعتی سهند نیز تنها رئیس دانشگاهی بود که از سال 79 فعالیت خود را آغاز کرده و با گذشت 12‌سال هنوز ریاست دانشگاه را بر عهده دارد.

از سوی دیگر، وزیرعلوم با وجود اینکه اعلام کرده بود رؤسای دانشگاه‌ها تا پایان احکامشان باقی خواهند ماند در هفته جاری، دکتر عباس زراعت را به جای دکتر عباس کتابی به سرپرستی دانشگاه کاشان منصوب کرد. این درحالی است که حکم دکتر کتابی 13/4/91 بوده و هنوز حکم ریاست وی به دوسال هم نرسیده است.